Šumadija i zapadna Srbija
Ovom članku je neophodan prijevod sa srpskog na bosanski jezik. |
Šumadija i zapadna Srbija | |
Шумадија и западна Србија (sr) | |
Statistički region | |
Službeni naziv: Statistički region Šumadija i zapadna Srbija | |
Država | Srbija |
---|---|
Graniči sa | AP Vojvodinom, Južnom i istočnom Srbijom, Gradom Beogradom, Republikom Kosovo, Bosnom i Hercegovinom i Crnom Gorom |
Stanovništvo | 2.031.697 (2011) |
Gustoća | 76,72 /km2 |
Osnovan | 2010 |
Šumadija i zapadna Srbija je jedan od četiri statističkih regiona Srbije. Najveći je po broju stanovnika (2.031.697 prema popisu stanovništva iz 2011. godine), površini (26.483 km2) i broju naseljenih mjesta (2.111). Na sjeverozapadu graniči sa Vojvodinom, koja ima status autonomne pokrajine, na sjeveru sa Beogradskom regijom, na sjeveroistoku i istoku sa Južnom i istočnom Srbijom, dok na jugozapadu graniči sa Republikom Kosovo te na zapadu sa Crnom Gorom i Bosnom i Hercegovinom. Najveći grad u regionu je Kragujevac. Region je u rangu s evropskim nivoom NUTS-2.
Formiranje
[uredi | uredi izvor]U julu 2009. godine, skupština Srbije usvojila je zakon kojim je Srbija podeljena na sedam statističkih regiona. Prvobitno je bilo predviđeno da područje statističkog regiona Šumadija i zapadna Srbija čine dva statistička regiona - Zapadni region i Centralni region. Početkom 2010. godine preovladala je ideja o smanjenju broja statističkih regiona, a razlog za to je neravnomjernost u broju stanovnika u regionima na osnovu prvog prijedloga. Prema novom prijedlogu, Srbija se djeli na pet statističkih regiona, a ujednačavanje regiona vrši se spajanjem Zapadnog i Centralnog regiona i Istočnog i Južnog regiona.[1]
Historija
[uredi | uredi izvor]U rimsko doba, ovo područje je prvobitno bilo u sastavu provincija Mezije, Dalmacije i Panonije. Usitnjavanjem provincija i promenom njihovih granica, cjelokupno područje regiona ulazi u sastav provincije Gornja Mezija. Stanovništvo ove provincije su uglavnom činila keltska i ilirska plemena. Kasnije, podjelom Rimskog carstva, cijela oblast je uključena u Vizantiju.
Krajem 5. i početkom 6. vijeka, na ove prostore se masovno doseljavaju slavenska plemena. Tokom ranog srednjeg vijeka, sjeveroistočnim djelovima ove oblasti su uglavnom dominirale Bugarska i Vizantija, dok su se jugozapadni djelovi oblasti nalazili u sastavu Raške. Na sjeveru regije, u Mačvi, širi se srednjovjekovna ugarska država, koja na ovom području formira pokrajinu Mačvanska banovina.
1282. godine, nakon sabora u Deževu, sjeverni djelovi oblasti ulaze u sastav Srijemske kraljevine, pod vlašću kralja Dragutina, a sredinom 14. veka, cijela oblast je u sastavu Dušanovog srpskog carstva. Poslije propasti Srpskog carstva, regija postaje središte države Nikole Altomanovića, a zatim i središte Moravske Srbije (u 14. vijeku) i Srpske despotovine (u 15. vijeku).
Padom Srpske despotovine (1459. godine) cjelokupno područje regiona dolazi pod tursku vlast. U kratkom periodu, između 1718. i 1739. godine, sjeverni deo oblasti ulazi u sastav Austrijske Kraljevine Srbije. 1804. godine region postaje središte Srpske revolucije i Pijemont moderne Srbije. Prvi srpski ustanak podigao je Karađorđe Petrović u mjestu Orašac 15. februara 1804. godine, a Drugi srpski ustanak pod vođstvom Miloša Obrenovića podignut je u mjestu Takovo 24. aprila 1815. godine.
Posle Drugog srpskog ustanka, veći dio regiona je u sastavu Srbije. Proširenjem granica Srbije 1833. godine, u sastav Srbije ulaze još neki južni i zapadni dijelovi regiona, dok pod turskom vlašću ostaje samo područje Sandžaka, koje će takođe ući u sastav Srbije 1912. godine. Posle formiranja Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine, područje regiona je bilo podeljeno na nekoliko okruga (1918-1922) i oblasti (1922-1929). Sa formiranjem banovina 1929. godine, područje regiona je podeljeno između Drinske, Dunavske, Moravske i Zetske banovine.
Tokom okupacije Jugoslavije od strane sila Osovine u Drugom svjetskom ratu, ovo područje je uglavnom bilo u sastavu Nedićeve Srbije, dok se dio Sandžaka nalazio u sastavu Crne Gore. U toku narodnooslobodilačke borbe protiv okupatora, na zapadu regiona je 1941. godine formirana Užička republika. Nakon oslobođenja, region ulazi u sastav SR Srbije u okviru nove socijalističke Jugoslavije. Na sjeveru i jugu SR Srbije nalazile su se autonomne pokrajine Vojvodina i Kosovo, dok je centralno područje republike koje se nije nalazilo u sastavu autonomnih pokrajina bilo poznato pod imenom Uža Srbija (kasnije Centralna Srbija) i funkcionisalo je kao neka vrsta statističkog regiona, koji, za razliku od drugih djelova Jugoslavije, nije imao sopstvene organe vlasti, ali su statistički podaci iskazivani u okviru njegovih granica.
Tokom 2009. godine, područje Centralne Srbije podijeljeno je na 5 statističkih regiona (Beograd, Zapadni region, Centralni region, Istočni Region, Južni region), da bi 2010. godine, spajanjem regiona, ovaj broj bio smanjen na 3 (Beograd, Šumadija i zapadna Srbija, Južna i istočna Srbija).
Geografija
[uredi | uredi izvor]Na području regiona nalazi se nekoliko prostorno-geografskih cjelina, od kojih su značajnije: Šumadija, Sandžak, Stari Vlah, Mačva, Podrinje, Pešter, Posavina, Pomoravlje, Zlatibor, itd.
Okruzi
[uredi | uredi izvor]Statistički region Šumadija i zapadna Srbija obuhvata ukupno osam upravnih okruga.
Ime | Položaj | Broj stanovnika (2011) | Glavni grad |
---|---|---|---|
Kolubarski okrug | 174.228 | Valjevo | |
Mačvanski okrug | 298.931 | Šabac | |
Moravički okrug | 212.603 | Čačak | |
Pomoravski okrug | 214.536 | Jagodina | |
Rasinski okrug | 240.463 | Kruševac | |
Raški okrug | 309.258 | Kraljevo | |
Šumadijski okrug | 293.308 | Kragujevac | |
Zlatiborski okrug | 286.549 | Užice |
Gradovi
[uredi | uredi izvor]Veći gradovi regiona su (sa okvirnim brojem stanovnika 2011. godine):
- Kragujevac (179.000)
- Čačak (73.000)
- Kruševac (73.000)
- Novi Pazar (66.000)
- Kraljevo (64.000)
- Valjevo (59.000)
- Šabac (54.000)
- Užice (52.000)
- Jagodina (37.000)
- Paraćin (25.000)
- Aranđelovac (25.000)
- Gornji Milanovac (24.000)
- Loznica (19.000)
- Ćuprija (19.000)
Demografija
[uredi | uredi izvor]Prema popisu iz 2011. godine Statistički region Zapadna Srbija i Šumadija ima 2.031.697 stanovnika, dok gustoća naseljenosti iznosi 76,72 stanovnika/km2. Prosječna starost iznosi 42,27 godina. Majmlađu populaciju ima Raški okrug (38,54), dok najstariju ima Pomoravski okrug (44,05 godina).[2]
Etničke grupe
[uredi | uredi izvor]Najbrojne etničke grupe u regionu čine Srbi (1.799.394 ili 88,57% ukupnog stanovništva), Bošnjaci (142.767 ili 7,03%) i Romi (20.649 ili 1,02%). Bošnjaci u Sandžaku čine etničku većinu.[3]
Pravni status i politika
[uredi | uredi izvor]Podjela Srbije na statističke regione izvršena je u cilju usaglašavanja sa zemljama Evropske unije koje koriste NUTS standarde. Za razliku od tri statistička regiona koji imaju i sopstvene organe uprave (Vojvodina i Beograd), statistički region Šumadija i zapadna Srbija je formiran za statističke potrebe i nema svoje organe vlasti. Pošto se u vladi Srbije razmatra i opcija administrativne regionalizacije, nije isključeno da će ovaj statistički region postati i administrativni. Zahtjevi za administrativnom regionalizacijom ovog područja prisutni su u programima nekih političkih partija u Šumadiji i Sandžaku.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "Смањење броја статистичких региона кроз измене закона о регионалном развоју". srbija.gov.rs. Vlada Republike Srbije. Pristupljeno 29. 3. 2018.
- ^ "Попис станова, домаћинстава и станова 2011. у Републици Србији". popis2011.stat.rs. Republički zavod za statistiku. Pristupljeno 29. 3. 2018.
- ^ "Ethnic composition of Serbia". pop-stat.mashke.org. Pristupljeno 29. 3. 2018.