19. vijek
| Mileniji:
◄ | 1. milenij | 2. milenij | 3. milenij |
| Vijekovi:
◄ | 17. vijek | 18. vijek | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | ► |
| Decenije:
1800-te | 1810-e | 1820-e | 1830-e | 1840-e | 1850-e | 1860-e | 1870-e | 1880-e | 1890-e |
19. vijek počeo je 1. januara 1801. (predstavljeno rimskim brojevima MDCCCI), a završio se 31. decembra 1900. (MCM).
19. vijek je karakteriziran velikim društvenim prevratima. Ropstvo je ukinuto u većem dijelu Evrope i Amerike. Prva industrijska revolucija, iako je započela u kasnom 18. vijeku, proširila se izvan britanske domovine po prvi put tokom ovog vijeka, posebno preuredivši ekonomije i društva Niskih zemalja, Rajne, Sjeverne Italije i sjeveroistočnih Sjedinjenih Država. Nekoliko decenija kasnije, Druga industrijska revolucija dovela je do sve masovnije urbanizacije i mnogo višeg nivoa produktivnosti, profita i prosperiteta, obrazac koji se nastavio u 20. vijeku.
Događaji
[uredi | uredi izvor]Politika
[uredi | uredi izvor]- Ukinuto ropstvo u većini zapadnih zemalja.
- Novi ustroj austrijskog kraljevstva i veća samostalnost Mađara unutar Austro-Ugarske
- Evropsko naseljavanje Australije i početak kolonijalizacije Afrike. Kolonizacije nekih dijelova Azije (Indija, Sibir, jugoistočna Azija).
Ratovi
[uredi | uredi izvor]- Napoleonski ratovi završavaju preustrojem evropskog sistema država.
- Nastavlja se propadanje Osmanskog carstva: nezavisnost Grčke, Srbije, Crne Gore, Rumunije, Bugarske.
- Američko-meksički rat i Američki građanski rat, širenje SAD prema zapadu.
Arhitektura
[uredi | uredi izvor]- 28. oktobar 1886 – U New Yorku svečano postavljen Kip slobode, poklon francuskog naroda SAD-u.
- 31. mart 1889 – Otvoren Eiffelov toranj, tada najviša građevina na svijetu. Čelična konstrukcija visoka 300 metara postala je jedna od glavnih znamenitosti Pariza.
Industrija
[uredi | uredi izvor]- Početak industrijalizacije, najprije u Engleskoj, kasnije i u kontinentalnoj Evropi te u Sjevernoj Americi.
- U Londonu proradila prva podzemna željeznica u svijetu.
Izumi
[uredi | uredi izvor]- Fotografija (Nicéphore Niepce)
- Telegraf (Samuel Morse)
- Telefon (Alexander Graham Bell)
- Fonograf (Thomas Edison)
- Željeznica (George Stephenson)
- Dizelski motor (Rudolf Diesel)
- Benzinski motor (Nicolaus August Otto)
- Automobil (Karl Benz)
- Film (Braća Lumière)
- Sijalica (Thomas Edison)
- Električna struja (Nikola Tesla)
- Radij i polonij (Marie Curie i Pierre Curie)
- lijekovi protiv bjesnoće i tuberkuloze (Louis Pasteur i Robert Koch)
- Periodni sistem elemenata (Dmitrij Ivanovič Mendeljejev)
- X-zrake (Wilhelm Conrad Röntgen)
- Organska hemija, Friedrich Wöhler sintetizirao ureu.
Ličnosti
[uredi | uredi izvor]- Viktorija, kraljica Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Irske 1837-1901 i carica Indije 1877-1901
- Otto von Bismarck, njemački državnik i političar
- Napoléon Bonaparte, francuski general i političar
- Giuseppe Garibaldi, italijanski revolucionar
- Thomas Jefferson, predsjednik SAD
- Wilhelm I, njemački car i kralj
- Lajos Kossuth, mađarski političar
- Abraham Lincoln, predsjednik SAD
- Aleksandar II, car Rusije
- Franjo Josip I, car Austrije
- Abdul Hamid II, sultan Osmanlijskog carstva
- Simón Bolívar, južnoamerički revolucionar
- Karl Marx, njemački filozof i revolucionar
- Friedrich Engels, njemački sociolog i revolucionar
