Crigler-Najjarov sindrom
| Crigler–Najjarov sindrom (CNS) | |
|---|---|
 | |
| Klasifikacija i vanjski resursi | |
| ICD-10 | E80.5 |
| ICD-9 | 277.4 |
| OMIM | 218800 OMIM: 606785 |
| DiseasesDB | 3176 |
| MedlinePlus | 001127 |
| eMedicine | med/476 |
| MeSH | D003414 |
Crigler–Najjarov sindrom je rijedak nasljedni poremećaj koji utiče na metabolizam bilirubina, hemikalije nastale razgradnjom hema u crvenim krvnim zrncima. Poremećaj rezultira oblikom nehemolitske žutice, što rezultira visokim nivoima nekonjugovanog bilirubina i često dovodi do oštećenja mozga kod dojenčadi. Poremećaj se nasljeđuje po autosomno recesivnom obrascu. Godišnja incidencija se procjenjuje na 1/1,000.000.[1]
Ovaj sindrom podijeljen je na tipove I i II, s tim da se potonji ponekad naziva Ariasov sindrom. Ova dva tipa, zajedno sa Gilbertovim sindromom, Dubin–Johnsonovim sindromom i Rotorovim sindromom, čine pet poznatih nasljednih defekata u metabolizmu bilirubina. Za razliku od Gilbertovog sindroma, poznato je samo nekoliko uzroka Crigler-Najjarovog sindroma.
Uzrok
[uredi | uredi izvor]Uzrokuju ga abnormalnosti u genu koji kodira uridin-difosfoglukuronat glukuronoziltransferazu (UGT1A1). UGT1A1 normalno katalizira konjugaciju bilirubina i glukuronske kiseline unutar hepatocita. Konjugirani bilirubin je topljiviji u vodi i izlučuje se žučom.
Dijagnoza
[uredi | uredi izvor]Tip I
[uredi | uredi izvor]Ovo je vrlo rijetka bolest (procjenjuje se na 0,6–1,0 na milion živorođenih), a srodstvo partnera povećava rizik od ovog stanja (mogu biti prisutne i druge rijetke bolesti). Nasljeđivanje je autosomno recesivno.
Intenzivna žutica javlja se u prvim danima života i traje i nakon toga. Tip I karakterizira serumski bilirubin obično iznad 345 μmol/L [20 mg/dL] (raspon 310–755 μmol/L [18–44 mg/dL]) (dok je referentni raspon za ukupni bilirubin 2–14 μmol/L [0,1–0,8 mg/dL]).
U tkivu jetre, e može se otkriti ekspresija UDP glukuronoziltransferaze 1-A1 Stoga, nema odgovora na liječenje fenobarbitalom,[2] što uzrokuje enzimsku indukciju CYP450. Većina pacijenata (tip IA) ima mutaciju u jednom od uobičajenih egzona (2 do 5) i ima poteškoća u konjugaciji nekoliko dodatnih supstrata (nekoliko lijekova i ksenobiotika). Manji postotak pacijenata (tip IB) ima mutacije ograničene na bilirubin-specifični egzon A1; njihov defekt konjugacije je uglavnom ograničen na sam bilirubin.
Prije dostupnosti fototerapija, ova djeca su umirala od kernicterusa (bilirubinska encefalopatija) ili su preživjela do ranog odraslog doba sa jasnim neurološkim oštećenjem. Danas terapija uključuje:
- Razmjenske transfuzije u neposrednom neonatusnom periodu
- Fototerapija 12 sati dnevno
- inhibitori hem-oksigenaza za smanjenje prolaznog pogoršanja hiperbilirubinemije (iako se učinak lijeka vremenom smanjuje)
- Oralni kalcij-fosfat i karbonat za formiranje kompleksa s bilirubinom u crijevima
- transplantacija jetre prije početka oštećenja mozga i prije nego što fototerapija postane neefikasna u kasnijoj dobi
Tip II
[uredi | uredi izvor]Obrasci nasljeđivanja oba tipa Crigler–Najjarovog sindroma tipa (I i II) su autosomno recesivni.[3]
Međutim, tip II se razlikuje od tipa I u nizu različitih aspekata:
- Nivoi bilirubina su općenito ispod 345 μmol/L [20 mg/dL] (raspon 100–430 μmol/L [6–24 mg/dL]; stoga ponekad može doći do preklapanja), a neki slučajevi se otkrivaju tek kasnije u životu.
- Zbog niže razine bilirubina u serumu, kernikterus je rijedak u tipu II.
- Žuč je pigmentirana, umjesto blijeda kod tipa I ili tamna kao normalno, a monokonjugati čine najveći dio žučnih konjugata.
- UGT1A1 je prisutan na smanjenim, ali uočljivim nivoima (obično < 10% normalnog), zbog pojedinačnih tačkastih mutacija.
- Prema tome, tretman fenobarbitalom je efikasan, uglavnom sa smanjenjem od najmanje 25% bilirubina u serumu. Zapravo, ovo se može koristiti, zajedno sa ovim drugim faktorima, za razlikovanje tipa I i II.
Diferencijalna dijagnoza
[uredi | uredi izvor]Neonatusna žutica može se razviti u prisustvu sepse, hipoksije, hipoglikemije, hipotireoze, hipertrofne pilorusne stenoze, galakzozemije, fruktozemije, itd.
Hiperbilirubinemija nekonjugiranog tipa može biti posljedica djelovanja faktora kao što su:
- povećana proizvodnja
- hemoliza (npr. hemolitska bolest novorođenčeta, nasljedna sferocitoza, bolest srpastih ćelija)
- neefikasna eritropoeza
- nekroza masnog tkiva ili veliki hematomi
- smanjen klirens
- izazvan lijekom
- fiziološka neonatusna žutica i preranorođenost
- bolesti jetre, kao što su uznapredovali hepatitis ili ciroza
- žutica zbog majčinog mlijeka i Lucey-Driscollov sindrom
- Crigler-Najjar sindrom i Gilbertov sindrom,rutinski testovi funkcije jetre su normalni, a jetrena histologija je obično također normalna. Ne vide se dokazi za hemolizu. Slučajevi uzrokovani lijekovima obično se povlače nakon prestanka uzimanja supstance. Fiziološka neonatusna žutica može dostići maksimum od 85-170 μmol/l i opasti na normalne koncentracije kod odraslih u roku od dvije sedmice. Prijevremeno rođenje rezultira višim nivoima.
Liječenje
[uredi | uredi izvor]Za liječenje se koriste plazmafereza i fototerapija. Transplantacija jetre je ljekovita.[1]
Eponim
[uredi | uredi izvor]Stanje je nazvano po Johnu Fieldingu Crigleru (1919. – 13. maja 2018.), američkom pedijatru i Victoru Assadu Najjaru (1914–2002), libansko-američkom pedijatru.[4]
Referenc
[uredi | uredi izvor]- ^ a b RESERVED, INSERM US14-- ALL RIGHTS. "Orphanet: Crigler Najjar syndrome". www.orpha.net (jezik: engleski). Pristupljeno 10. 3. 2021.
- ^ Jansen PL (decembar 1999). "Diagnosis and management of Crigler–Najjar syndrome". European Journal of Pediatrics. 158 (Suppl 2): S89–S94. doi:10.1007/PL00014330. PMID 10603107. S2CID 24242888.
- ^ Crigler Najjar Syndrome. National Organization for Rare Disorders (NORD). 2016; https://rarediseases.org/rare-diseases/crigler-najjar-syndrome/.
- ^ Crigler JF Jr, Najjar VA (februar 1952). "Congenital familial nonhemolytic jaundice with kernicterus; a new clinical entity". American Journal of Diseases of Children. 83 (2): 259–60. ISSN 0096-8994. PMID 14884759.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]- Crigler–Najjar syndrome, type 1 na NIH Ured za Rijetke bolesti
- Crigler–Najjar syndrome, type 2 na NIH Ured za Rijetke bolesti