Savez nezavisnih socijaldemokrata
| Savez nezavisnih socijaldemokrata Савез независних социјалдемократа | |
|---|---|
 | |
| Predsjednik | Milorad Dodik |
| Osnovana | 10. mart 1996. |
| Sjedište | Banja Luka, Bosna i Hercegovina |
| Broj članova | 170.000 |
| Ideologija | Konfederalizam[1] Decentralizacija[2] Socijaldemokratija[3] Srpski nacionalizam[3] Separatizam[3] Populizam |
| Boja/e | |
| Predstavnički dom BiH | 6 / 42
|
| Dom naroda BiH | 4 / 15
|
| Narodna skupština RS | 28 / 83
|
| Veb-sajt: www | |
Savez nezavisnih socijaldemokrata (skr. SNSD) je parlamentarna politička stranka socijaldemokratske orijentacije u Bosni i Hercegovini.
Trenutni predsjednik stranke je Milorad Dodik, srpski član predsjedništva Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske.
U okviru SNSD-a djeluje organizacija Mladih socijaldemokrata (MSD), kao i Aktiv žena socijaldemokrata.
SNSD je na 23. zasjedanju međunarodne grupacije socijaldemokratskih stranaka — Socijalističke internacionale, u Atini, 30. juna 2008. godine primljen u njeno puno članstvo, a dotada je bio konsultativni član. Isključen je 2012. godine uz navođenje prisustva retorike nacionalizma i ekstremizma u stranci, te izostanka napretka u djelovanju i retorici.[4]
Historija[uredi | uredi izvor]
SNSD je partija koja je izrasla iz Nezavisnog poslaničkog kluba, koji je kao takav od raspada Jugoslavije sve vrijeme rata u Bosni i Hercegovini djelovao u Narodnoj skupštini Republike Srpske. Lider stranke Milorad Dodik je u Skupštinu Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine izabran na listi Saveza reformskih snaga Jugoslavije Ante Markovića, na izborima u Jugoslaviji 1990. godine. Savez reformskih snaga Jugoslavije je po svojoj suštini bio tadašnji organizovani pokušaj demokratske tranzicije SFRJ u modernu evropsku i demokratsku državu svih naroda i republika koje su je konstituisale.
Proglašenjem Skupštine srpskog naroda u Bosni i Hercegovini 24. oktobra 1991. godine, kasnije Narodne skupštine Republike Srpske, većina srpskih poslanika, pa tako i Milorad Dodik, napuštaju Skupštinu Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine.
Osnivanje stranke i prve godine djelovanja[uredi | uredi izvor]
Odmah nakon završetka rata u Bosni i Hercegovini, 1996. godine kreće se u formiranje političke partije iz Nezavisnog poslaničkog kluba. Osnivački sabor Nezavisnih socijademokrata, na kome su izabrani organi stranke održan je 10. marta 1996. godine. Za prvog predsjednika stranke izabran je Milorad Dodik, a za generalnog sekretara Nenad Baštinac. Do prvih opštih izbora 1996. godine stranka je formirala desetak opštinskih odbora u Republici Srpskoj. Na tim izborima, koje će i u budućim godinama da obilježi potpuna medijska kontrola vladajuće stranke u Republici Srpskoj SDS-a, SNSD postaje parlamentarna stranka i u Narodnoj skupštini Republike Srpske, i u Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine.
Do sljedećih, lokalnih izbora 1997. godine formirano je dvadesetak opštinskih odbora, a na izbore je izašla samostalno u 24 opštine Republike Srpske, uglavnom u Krajini i Posavini. I pored navedenih okolnosti, koje su ometale slobodan rad stranke, SNSD pobeđuje u Laktašima i Srpcu, gde uspjeva da formira koalicionu Vladu sa nenacionalističkim strankama iz Republike Srpske, a u desetak drugih opština ima svoje predstavnike u lokalnoj skupštini.
Godine 1997. dolazi do rascjepa u SDS-u, u kojem Biljana Plavšić, predsjednica Republike Srpske napušta tu stranku i oštro je sumnjiči za kriminal. Biljana Plavšić u svojim nastojanjima da „otvori” Republiku Srpsku, i oslobodi je uticaja „paljanskog rukovodstva SDS-a” ima podršku zapada, ali i SNSD-a. Dolazi do raspuštanja Narodne skupštine Republike Srpske od strane predsjednice Republike Srpske i raspisivanja vanrednih parlamentarnih izbora koji su održani uporedo sa lokalnim izborima. SNSD dobija duplo veću podršku u odnosu na protekle izbore samo godinu dana ranije.
Prva vlada Milorada Dodika (1998—2001)[uredi | uredi izvor]
Nakon formiranja novog saziva Narodne skupštine Republike Srpske, Biljana Plavšić, za mandatara predsjednika vlade Republike Srpske imenuje Milorada Dodika. Nova koaliciona vlada, na čelu sa Miloradom Dodikom izabrana je 18. januara 1998. godine na zasjedanju Narodne skupštine Republike Srpske u Bijeljini. Predsjednik Vlade postaje ličnost iz stranke koja je u tom trenutku imala samo 2 poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srpske. Nova vlada uvažavala je veliku podršku međunarodne zajednice, ali ju je dočekala „de facto” podijeljena Republika Srpska, na zapadni i istočni dio (podijeljenoj policiji, razbijenom televizijskom sistemu…). Nakon višegodišnje izolacije, zahvaljujući inostranoj podršci, Republika Srpska sa novom vladom, po prvi put dobija značajnije donacije, kredite, sklapa aranžmane i kreće u obnovu puteva, elektroenergetskih sistema, mostova…
Od 1998. godine SNSD politički djeluje u okviru koalicije „Sloga” sa novoosnovanim Srpskim narodnim savezom (SNS) Biljane Plavšić i Socijalističkom partijom Republike Srpske (SPRS) čiji lider je u to vrijeme bio Živko Radišić. Iste godine, 1998. održavaju se još jedni parlamentarni izbori. Na izborima za Narodnu skupštinu Republike Srpske, SNSD osvaja 6 poslaničkih mandata, a pobedu odnosi nacionalistička koalicija SDS-SRS RS, čiji je kandidat Nikola Poplašen pobijedio i u trci za predsjednika Republike Srpske.
Nakon što je 31. decembra 1998. prihvatio ponudu predsednika Republike Srpske Nikole Poplašena da bude mandatar za predsednika Vlada Republike Srpske, iz stranke je isključen Brano Miljuš, koji je formirao Stranku nezavisnih socijaldemokrata Republike Srpske, partiju koja je ubrzo ugašena.
Godine 1999. definiše teška politička sitacija u regionu (NATO bombardovanje SRJ) i unutrašnja politička situacija, blokada rada Vlade od strane Narodnu skupštinu Republike Srpske, izglasavanja nepovjerenja Vlade i smjena Nikole Poplašena sa mjesta predsjednika Republike Srpske od strane Visokog predstavnika Karlosa Vestendorpa. Uz značajnu podršku, međunarodnih institucija, Vlade na čelu sa Miloradom Dodikom još uvijek je odolijevala pritisku iz Narodne skupštine Republike Srpske.
Decembra 1999. godine u SNSD se utopila Socijalno-liberalna stranka Republike Srpske. U istoj godini vode se i pregovori sa Demokratskom strankom Republike Srpske o ujedinjenju, ali ubistvo njihovog lidera Ljubiše Savića Mauzera to prekida.
Opoziciono djelovanje (2001—2006)[uredi | uredi izvor]
U martu i aprilu 2000. godine dolazi do raskola u Socijalističkoj partiji Republike Srpske, partnerskoj stranci SNSD u Koaliciji Sloga. Vođstvo Socijalističke partije odlučuje da napusti Koaliciju i pređe u otvoreno paktiranje sa SDS−om, zbog čega pet poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srpske, mnogi odbornici, aktivisti, članovi i čitavi odbori, napuštaju Socijalističku partiju i formiraju novu stranku: Demokratsku socijalističku partiju (DSP). Za predsjednika DSP−a izabran je Nebojša Radmanović. DSP se opredjeljuje za ostanak u čvrstoj vezi sa SNSD i vladom Milorada Dodika, a na izborima u novembru 2000. godine SNSD i DSP nastupaju zajedno sa kandidatima za predsjednika Republike Srpske i Narodnu skupštinu Republike Srpske. Za svega šest mjeseci DSP razvija mrežu od 43 odbora širom Republike Srpske i osvaja 4 mjesta u Narodnoj skupštini Republike Srpske. Nakon izbora, SNSD i DSP, zajedno djeluju kao opozicija novoj Vladi Republike Srpske koju formiraju SDS, PDP i SPRS.
Na opštim i lokalnim izborima 2000. godine stranka se pozicionirala u cijeloj Republici Srpskoj, istovremeno, SNSD je u Federaciji Bosne i Hercegovine, na lokalnim izborima učestvovala u dvadeset opština i osvojila devetnaest odborničkih mjesta. Stav stranke u tom periodu je da „ne učestvuje u vlasti sa ratnim ultranacionalnim, retrogradnim i izolacionističkim političkim faktorom i prihvata opozicionu ulogu u Narodnoj skupštini”.
Nakon lokalnih izbora 2000. u stranku se utapa i Demokratska stranka za Banjaluku i Krajinu Nikole Špirića.
Decembra 2001., Stranka nezavisnih socijaldemokrata i Demokratska socijalistička partija, odvojeni dio Socijalističke partije Republike Srpske potpisuju Platformu o udruživanju, kojom počinje proces ujedinjavanja ovih dviju stranaka na svim nivoima u Savez nezavisnih socijaldemokrata (SNSD).
Nakon više mjeseci rada na terenu i ujedinjavanja nižih organizacionih oblika SNSD i DSP, 1. maja 2002. godine, održava se Sabor ujedinjenja u Banjaluci, na kojem Stranka nezavisnih socijaldemokrata i Demokratska socijalistička partija osnivaju Savez nezavisnih socijademokrata (SNSD), kao jedinstvenu i snažnu partiju socijaldemokratske orijentacije, najjaču opozicionu stranku u Republici Srpskoj. Za predsjednika SNSD, Sabor bira Milorada Dodika, a za predsjednika Izvršnog odbora SNSD, Nebojšu Radmanovića.
U maju 2002. godine SNSD-u se prisajedinila i Nova radnička stranka RS Vinka Đuragića.
Nakon niza godina saradnje sa Socijalističkom Internacionalom i aplikacije za prijem SNSD, dobija i zvaničnu ferifikaciju pridruženog članstva u Internacionali, kao prva stranka iz Republike Srpske kojoj je to pošlo od ruke.
Na izborima, održanim 5. oktobar 2002. godine, SNSD osvaja najveći broj poslaničkih mjesta od svog nastanka. U Narodnoj skupštini Republike Srpske dobija 19 poslanika što je 23 %, u Parlament Bosne i Hercegovine ulaze 3 poslanika, a u Parlamentarnu skupštinu Federacije Bosne i Hercegovine 1 poslanik. SNSD dobija i 7 mjesta u Vijeću naroda Republike Srpske i 3 mjesta u Vijeću naroda Federacije Bosne i Hercegovine. Umjerenim političkim partijama ponuđeno je partnerstvo za formiranje nove Vlade, ali PDP odlučuje da ostane u paktu sa nacionalističkim strankama, pa SNSD prihvata ulogu najjače opozicione partije, ne samo u Republici Srpskoj, već na prostoru cijele Bosne i Hercegovine.
Stranka u ovom periodu pokreće akciju skupljanja potpisa pod nazivom „Vojsko, voljno!” čiji je cilj ukidanje regrutacije i profesionalizacija vojske, sa krajnjim ciljem potpune demilitarizacije zemlje.
Početkom 2004. iz SNSD-a je isključen tadašnji poslanik u Narodnoj skupštini Republike Srpske Predrag Kovačević, koji je 5. februara 2004. formirao Demokratsku stranku Srpske.
Godine 2004, je bila godina lokalnih izbora u Bosni i Hercegovini, koji su održani 2. maja. SNSD se prijavljuje na izbore u 83 opštine u Bosni i Hercegovini, od čega 59 u Republici Srpskoj, 23 u Federaciji Bosne i Hercegovine i u Distriktu Brčko. Kampanja za izbore vodi se pod sloganom „Dobro za sve”, javni skupovi održavaju se u avgustu i septembru, hiljade aktivista angažuju se na terenu za ostvarenje što boljeg rezultata.
S osvojenih oko 125.000 glasova, SNSD je, po prvi put, i zvanično najjača stranka u Republici Srpskoj, a druga po broju glasova u Bosni i Hercegovini. Osvojeno je 17 mjesta načelnika, od čega 15 u Republici Srpskoj, a 2 u Federaciji Bosne i Hercegovine. Broj odborničkih mjesta, u odnosu na prethodne lokalne izbore 2000. godine, višestruko je veći, a osvojena su u svim kandidovanim opštinama u Republici Srpskoj, te u 9 opština Federaciji Bosne i Hercegovine. Nakon konstituisanja skupština opština SNSD ima i 22 predsjednika opština, te veći broj zamjenika načelnika i potpredsjednika skupština opština.
Kraj 2004. godine obilježava ostavka republičke Vlade, na čelu sa Draganom Mikerevićem. Nakon neuspješnog dvogodišnjeg mandata, Vlade se povlači, a političke partije Republike Srpske postižu Sporazum o usaglašenom političkom djelovanju, s ciljem definisanja strateškog odnosa prema ustavnom uređenju i predstojećim reformama: policije i odbrane.
Opi izbori 2006. godine (preuzimanje vlasti)[uredi | uredi izvor]
Početkom 2006. godine, dotadašnji premijer Republike Srpske, Pero Bukejlović, podnosi ostavku. Deset dana nakon toga, 26. januara 2006. predsjednik Republike Srpske Dragan Čavić, zamolio je Milorada Dodika da formira novu vladu, u kojoj je 16 ministara: osam Srba, pet Bošnjaka i tri Hrvata. Parlament Republike Srpske podržao je imenovanje Dodika na mesto premijera 28. februara 2006.
SNSD je na opštim izborima u BiH 2006. ostvario najbolji rezultat:
- Nebojša Radmanović izabran za srpskog člana predsedništva Bosne i Hercegovine.
- U Predstavničkom domu Bosne i Hercegovine SNSD je osvojio 7 mesta sa 269.468 glasova ispred SDA sa 238.474 (9 mesta) i Stranke za BiH sa 219.477 glasova (8 mesta).
- Milan Jelić je postao predsednik Republike Srpske (271.022 glasova, 48,87 %).
- Partija je osvojila 41 od 83 poslanička mesta u Narodnoj skupštini Republike Srpske, a Milorad Dodik, predsednik SNSD, je postao mandatar za sastav nove Vlade RS.
- U Predstavničkom domu Federacije BiH, SNSD je osvojio 1 mesto sa 12.564 glasova (1,46 %).
- SNSD je u Skupštini Kantona 10 u FBiH osvojio 3 od 25 mjesta (3.654 glasova, 11,99 %).[5]
Opšti izbori 2010. godine[uredi | uredi izvor]
Na Opštim izborima 2010. godine, Savez nezavisnih socijaldemokrata ponovio je rezultat iz 2006. godine, te je na svim nivoima porazio ujedinjenu opoziciju u koaliciji Zajedno za Srpsku (SDS−PDP−SRS RS).
Zajednički kandidat SNSD-DNS-SP za srpskog člana predsedništva Bosne i Hercegovine, Nebojša Radmanović, dobio je 295.629 glasova tj. 48,92 % od ukupnog broja važećih glasova. Najznačajniji protivnik, kandidat koalicije Zajedno za Srpsku, Mladen Ivanić, dobio je 285.951 glas, odnosno 47,31 % važećih glasova. Veliki broj nevažećih listića, i mala razlika između dva najznačajnija kandidata, rezultovali su pritužbom Mladena Ivanića i njegove partije PDP−a na neregularnost tokom brojanja glasačkih listića. Tačku na ovakve sumnje stavila je Centralna izborna komisija priznavajući rezultate izbora.
Milorad Dodik, zajednički kandidat SNSD-DNS-SP za predsjednika Republike Srpske ostvario je ubjedljivu pobedu dobivši podršku 50,52 % izašlih birača, tj. 319.618 važećih glasova. Kandidat koalicije Zajedno za Srpsku Ognjen Tadić dobio je podršku 227.239 birača tj. 35,92 %.
Na izborima za Narodnu skupštinu Republike Srpske stranka je osvojila 38 % važećih glasova izašlih birača (240.727 glasova) i dobila 37 poslaničkih mandata, što je stranci bilo dovoljno da u koaliciji sa DNS−om i SP−om sačuva skupštinsku većinu.
Na izborima za Parlamentarnu skupštinu Bosne i Hercegovine, stranka je, u Republici Srpskoj, osvojila 43,30 % glasova, odnosno 8 predstavnika.[6]
Opšti izbori 2014. godine[uredi | uredi izvor]
Nakon Opštih izbora u Bosni i Hercegovini 2014., Savez nezavisnih socijaldemokrata je ostao najjača politička partija u Republici Srpskoj. U izbornu trku za pojedinačne funkcije ušao je u koaliciji sa DNS−om i SP−om a kandidat te koalicije za predsjednika Republike Srpske Milorad Dodik pobjedio je sa 303.496 glasova ili 45,38 % kandidata ujedinjene opozicije Ognjena Tadića koji je osvojio 296.021 ili 44,28 %[7] Kandidat koalicije SNSD-DNS-SP za srpskog člana Predsjedništva Bosne i Hercegovine Željka Cvijanović sa 310.867 glasova ili 47,63 % poražena je od kandidata Saveza za promjene Mladena Ivanića koji je osvojio 317.799 ili 48,69 %. U Narodnoj skupštini Republike Srpske SNSD je ostao najjači politički subjekt sa osvojenih 213.665 (32,28 %) glasova i 29 mandata. U nadmetanju za Parlamentarnu skupštinu Bosne i Hercegovine SNSD je takođe osvojio najviše glasova od političkih partija iz Republike Srpske 249.182 (38,48 %) i time dobio 6 mandata.[7] Ovo je i jedina stranka iz RS koja je osvojila mandate u skupštini nekog kantona u FBiH, i to u Kantonu 10 sa osvojinih 3.503 ili 11,8 % SNSD je dobio 3 mandata i postao treći najsnažniji politički subjekt ovog kantona.[7]
Opšti izbori 2018. godine[uredi | uredi izvor]
I nakon Opštih izbora održanih 2018. godine, Savez nezavisnih socijaldemokrata je i dalje ostao najjača politička partija u Republici Srpskoj, te je ostvario još bolje rezultate nego na izborima održanim 2014. godine. U izbornu trku za pojedinačne funkcije ušao je u koaliciji sa DNS−om, SP−om i Ujedinjenom Srpskom a kandidat te koalicije za predsjednika Republike Srpske Željka Cvijanović pobjedila je sa 319.699 glasova ili 47,04 % kandidata Savez za pobjedu Vukotu Govedaricu koji je osvojio 284.195 ili 41,82 %[8] Kandidat koalicije SNSD−DNS−SP za srpskog člana Predsjedništva Bosne i Hercegovine Milorad Dodik je osvojio rekordan broj glasova odnosno 368.210 glasova ili 53,88 % dok je kandidat Savez za pobjedu Mladen Ivanić osvojio 292.065 ili 42,74 %. U Narodnoj skupštini Republike Srpske SNSD je ostao najjači politički subjekt sa osvojenih 218.201 (31,87 %) glasova i 28 mandata. U nadmetanju za Parlamentarnu skupštinu BiH SNSD je osvojio ubjedljivo najviše glasova od političkih partija iz Republike Srpske 260.930 (39,10 %) i time dobio 6 mandata.
Gradski odbor SNSD Banja Luka[uredi | uredi izvor]
U organizacionoj strukturi partije njena kadrovski najjača te bazom najmnogoljudnija organizaciona jedinica jeste Gradski odbor SNSD Banja Luka. Gradski odbor SNSD Banja Luka krajem 2014. brojao je preko 17.000 članova.[9] Od 2004. godine na svim narednim lokalnim izborima u Banjoj Luci SNSD bilježi rezultat najjačeg političkog subjekta u gradu i ima funkciju gradonačelnika Banja Luke. Na Gradskoj izbornoj konferenciji SNSD Banja Luka 2013. godine dobija novo rukovdstvo na čelu sa Igorom Radojičićem a dotadašnji predsjednik i aktuelni gradonačelnik Banje Luke Slobodan Gavranović postao je potpredsjednik Gradskog odbora SNSD.[10] Na Opštima izborima u BiH 2018. godine SNSD u Banja Luci bilježi rezultat od 28.626 glasa.
Nosioci najviših funkcija u Gradskom odboru SNSD Banja Luka su:
- Predsjednik: Igor Radojičić
- Potpredsjednici: Željka Cvijanović, Slobodan Gavranović, Stanislav Palija, Srđan Amidžić, Zoran Vujmilović.[11]
Rezultati[uredi | uredi izvor]
| Izbori | # glasova | % od izašlih | # poslanika | Vlada |
|---|---|---|---|---|
| 1996. | [a]Šablon:Politička partija/mandati | opozicija | ||
| 1997. | 21.178 | 2,41 % | 2 | vladajući |
| 1998. | 54.058 | 7,30 % | 6 | vladajući |
| 2000. | 81.467 | 13,00 % | Šablon:Politička partija/mandati | opozicija |
| 2002. | 111.226 | 21,79 % | 19 | opozicija (do februara 2006.) |
| vladajući (od februara 2006.) | ||||
| 2006. | 244.251 | 43,31 % | 41 | vladajući |
| 2010. | 240.727 | 38,00 % | 37 | vladajući |
| 2014. | 213.665 | 32,28 % | 29 | vladajući |
| 2018. | 218.201 | 31,87 % | 28 | vladajući |
|
