Vitamin B3
| Niacin | |
|---|---|
  | |
| Općenito | |
| Hemijski spoj | Niacin |
| Druga imena | Vitamin B3 Nikotinska kiselina Bionik Vitamin PP |
| Molekularna formula | C6H5NO2 |
| CAS registarski broj | 59-67-6 |
| SMILES | OC(=O)c1cccnc1 |
| InChI | 1S/C6H5NO2/c8-6(9)5-2-1-3-7-4-5/h1-4H,(H,8,9) |
| Kratki opis | Bijeli prozirni kristali |
| Osobine1 | |
| Agregatno stanje | Čvrsto |
| Gustoća | 1,473 g cm−3 |
| Tačka topljenja | 510 |
| Rastvorljivost | 18 g L−1 |
| Dipolni moment | 0.1271305813 D PubChem: 938 |
| Rizičnost | |
| NFPA 704 |  1
1
0
|
| 1 Gdje god je moguće korištene su SI jedinice. Ako nije drugačije naznačeno, dati podaci vrijede pri standardnim uslovima. | |
Niacin ili nikotinska kiselina jest organski spoj i oblik vitamina B3, esencijalnog hranjivog sastojka za ljude.[1] Mogu ga proizvesti biljke i životinje od aminokiseline triptofana. Niacin se u prehrani dobija iz različitih oblika cjelovite i prerađene hrane, s najvišim sadržajem u obogaćenoj pakovanoj hrani, u mesu, živini, crvenim ribama kao što su tuna i losos, manje količine u orašastim plodovima, mahunarkama i sjemenkama. Niacin kao prehrambeni suplement koristi se za liječenje pelagre, bolesti uzrokovane nedostatkom niacina. Znakovi i simptomi pelagre uključuju lezije kože i usta, anemiju, glavobolju i umor. Mnoge zemlje zahtijevaju dodavanje pšeničnom brašnu ili drugoj zrnastoj hrani, čime se smanjuje rizik od pelagre.[1][2]
Derivat amida nikotinamid (niacinamid) je komponenta koenzima nikotinamid-adenin dinukleotid (NAD) i nikotinamid-adenin dinukleotid fosfat (NADP+). Iako su niacin i nikotinamid (niacinamid) identični po svojoj vitaminskoj aktivnosti, nikotinamid nema iste farmakološke, modifikatorska svojstva lipida ili nuspojave kao niacin, tj. Kada niacin poprima -amidna grupa, ne smanjuje holesterol niti uzrokuje ispiranje.[3][4] Nikotinamid se preporučuje kao tretman za nedostatak niacina, jer se može davati u sanirajućim količinama bez izazivanja ispiranja, što se smatra negativnim efektom. Niacin je također lijek na recept. Iznosi koji su daleko veći od preporučenog unosa s hranom za funkcije vitamina smanjit će krvne trigliceride i holesterolske lipoproteine male gustoće (LDL-C), a krvni lipoprotein visoke gustoćee (HDL-C, često se naziva i "dobrim" holesterolom). Postoje dva oblika: niacin sa trenutnim oslobađanjem i produženim oslobađanjem. Početna količina na recept iznosi 500 mg/dan, povećavajući se vremenom dok se ne postigne terapeutski efekt. Doze trenutnog oslobađanja mogu biti i do 3.000 mg/dan; produženo oslobađanje do 2.000 mg/dan.[5] Uprkos dokazanim lipidnim promjenama, niacin nije pronađen korisnim za smanjenje rizika od kardiovaskularnih bolesti kod onih koji su već na statinu. Pregled iz 2010. godine zaključio je da je niacin efikasan kao monoterapija,[6] ali iz 2017., koji je obuhvatio dvostruko više ispitivanja, zaključio je da niacin na recept, iako je uticao na razinu lipida, nije smanjio smrtnost od svih uzroka, kardiovaskularnu smrtnost, infarkt miokarda, niti smrtne ili nefatalne moždane udare. Dokazano je da niacin na recept uzrokuje hepatoksičnost.[7]
Niacin ima formulu C 6 H 5 NO 2 i pripada grupi piridinkarboksilnih kiselina. Kao prekursor za nikotinamid-adenin dinukleotid (NAD) i nikotinamid-adenin dinukleotid fosfat (NADP), niacin je uključen u popravke DNK.[8]
Nedostatak niacina[uredi | uredi izvor]
Ozbiljni nedostatak niacina u prehrani uzrokuje bolest zvanu pelagra, koju karakteriziraju dijareja, na sunce osjetljiv dermatitis, uključujući hiperpigmentaciju i zadebljanje kože (vidi sliku), upalu usta i jezika , delirij, demencija i ako se ne liječi smrt. Uobičajeni psihijatrijski simptomi uključuju razdražljivost, lošu koncentraciju, anksioznost, umor, gubitak pamćenja, nemir, apatiju i depresiju. Biohemijski mehanizam (mehanizmi) za uočenu neurodegeneraciju uzrokovanu nedostatkom nije dobro razumljiv, ali može počivati na:
- A) potrebi za nikotinamid-adenin dinukleotidom (NAD +) za suzbijanje stvaranja neurotoksičnih metabolita triptofana,
- B) inhibiciji generiranja mitohondrijskog ATP-a, što rezultira oštećenjem ćelija;
- C), aktivaciji puta poli (ADP-riboza) polimeraza (PARP), jer je PARP enzim koji učestvuje u popravljanju DNK, ali u odsustvu NAD + može dovesti do ćelijske smrti;
- D) smanjena sinteza neuro-zaštitnog neurotrofnog faktora izvedenog iz mozga ili njegovog receptora kinaza B tropomiozin receptora; ili
- E) promjene u ekspresiji genoma direktno zbog nedostatka niacina.[9]
Pregled[uredi | uredi izvor]
Vitamin B3 je spoj dviju hemijskih struktura, nikotinske kiseline, tj. niacina, i nikotinamida. Nikotin, otrov koji se nalazi u dimu cigara, nema nikakve veze sa nikotinskom kiselinom niti niacinom. Naprotiv, ćelija ne bi mogla da opstane bez vitamina B3.
Nikotinamid je strukturni dio koenzima NADP, dio procesa respiracije. Meso, džigerica, jaja, mlijeko, riba, krompir i zeleno voće su bogati vitaminom B3. Nedostatak ovog vitamina se može vidjeti kod osoba koji boluju od pelagre, kožne bolesti. Pelagra se također pojavljuje i kod osoba u poodmaklim fazama alkoholizma. Prevelika konzumacija B3 vitamina može da dovede do oštećenja jetre, što je veoma rijedak slučaj.
Mjerenje vitaminskog statusa[uredi | uredi izvor]
Koncentracije niacina i niacina u plazmi nisu korisni markeri statusa niacina. Izlučivanje metiliranog metabolita N1-metil-nikotinamida u urinu smatra se pouzdanim i osjetljivim. Za mjerenje je potrebno sakupljanje urina u trajanju od 24 sata. Za odrasle, vrijednosti manje od 5,8 μmol/dan predstavljaju deficitni status niacina, a 5,8 do 17,5 μmol/dan predstavljaju niske. Prema kriterijima Svjetske zdravstvene organizacije, alternativno sredstvo za izražavanje mokraćnog N1- metil-nikotinamida je kao mg/g kreatinina u 24-satno sakupljenom urinu, s nedostatkom definiranim kao <0,5, niskim 0,5-1,59, prihvatljivim 1,6-4,29 i visokim Nedostatak niacina javlja se prije nego što se pojave znakovi i simptomi pelagre. Koncentracije eritrocitnog nikotinamid-adenin dinukleotida (NAD) potencijalno mogu pružiti još jedan osjetljiv pokazatelj iscrpljenosti niacina, iako definicije nedostatka, niske i adekvatne nisu utvrđene. Na kraju, plazmatski triptofan opada na dijeti sa niskim sadržajem niacina jer se pretvara u niacin. Međutim, nizak triptofan može biti uzrokovan i prehranom s niskim udjelom ove esencijalne aminokiseline, pa nije specifično za potvrđivanje vitaminskog statusa.
Preporuke za ishranu[uredi | uredi izvor]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Izvori[uredi | uredi izvor]
Niacin se nalazi u raznim oblicima cjelovite i prerađenu hranu, uključujući obogaćenu pakovanu, meso iz različitih životinjskih izvora, morske plodove i začine. [14] Općenito, hrana životinjskog porijekla daje oko 5-10 mg niacina po porciji, iako mliječna hrana i jaja imaju malo. Neke namirnice biljnog izvora, poput orašastih plodova i žitarica, daju oko 2–5 mg niacina po porciji, iako je ovaj prirodno prisutan niacin u velikoj mjeri vezan za polisaharide i glikopeptide, što ga čini biološki dostupnim samo za oko 30%. Utvrđenim sastojcima hrane, poput pšeničnog brašna, dodan je niacin koji je bioraspoloživ. Među cjelovitim izvorima hrane s najvećim sadržajem niacina na 100 grama:
| Izvor[15] | Iznos (mg/100g) |
|---|---|
| Prehrambeni kvasac[16] per 2 Tbsp (16 g) | 56 |
| Tuna fileti | 22,1 |
| Kikiriki | 14,3 |
| Kikirikijev maslac | 13.1 |
| Šunka | 10,4 |
| Tuna, sjeckana | 10,1 |
| Losos | 10,0 |
| Ćurka zavisno od dijela i načina kuhanja | 7-12 |
| Piletina zavisno od dijela i načina kuhanja | 7-12 |
| Izvor[15] | Iznos (mg / 100g) |
|---|---|
| Govedina zavisno od dijela i načina kuhanja | 4-8 |
| Svinjetina zavisno od dijela i načina kuhanja | 4-8 |
| Suncokretove sjemenke | 7,0 |
| Tuna, bijela, komadići | 5.8 |
| Almondi | 3,6 |
| Pečurke bijele | 3,6 |
| Bakalar kao hrana | 2,5 |
| Riža, smeđa | 2,5 |
| Hotdogovi | 2,0 |
| Izvor[15] | Iznos (mg / 100g) |
|---|---|
| Avokado | 1,7 |
| Krompir, pečeni s korom | 1,4 |
| Kukuruz | 1,0 |
| Riža, bijela | 0,5 |
| Kelj | 0,4 |
| Jaja | 0,1 |
| Mlijeko | 0,1 |
| Sir | 0,1 |
| Tofu | 0.1 |
Vegetarijanska i veganska dijeta mogu pružiti odgovarajuće količine ako su uključeni proizvodi kao što su prehrambeni kvasac, kikiriki, puter od kikirikija, tahini, smeđa riža, pečurke, sjemenke avokada i suncokreta. Također se može jesti obogaćena hrana i dodaci prehrani kako bi se osigurao adekvatan unos.[17]
Također pogledajte[uredi | uredi izvor]
- Vitamin B1 (Tiamin)
- Vitamin B2 (Riboflavin)
- Vitamin B3 (Nikotinamid)
- Vitamin B5 (Pantotenska kiselina)
- Vitamin B6 (Piridoksin)
- Vitamin B9 (Folna kiselina)
- Vitamin B12 (Cijanokobalamin)
- Vitamin H (Biotin)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b "Niacin". Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute, Oregon State University, Corvallis, OR. 8 October 2018. Pristupljeno 16 September 2019.
- ^ "Why fortify?". Food Fortification Initiative. 2017. Arhivirano s originala, 4. 4. 2017. Pristupljeno 4 April 2017.
- ^ Jaconello P (October 1992). "Niacin versus niacinamide". CMAJ. 147 (7): 990. PMC 1336277. PMID 1393911.
- ^ Kirkland JB (May 2012). "Niacin requirements for genomic stability". Mutation Research. 733 (1–2): 14–20. doi:10.1016/j.mrfmmm.2011.11.008. PMID 22138132.
- ^ "Niacin". Drugs.com. 16 March 2019. Pristupljeno 27 April 2020.
- ^ Bruckert E, Labreuche J, Amarenco P (June 2010). "Meta-analysis of the effect of nicotinic acid alone or in combination on cardiovascular events and atherosclerosis". Atherosclerosis. 210 (2): 353–61. doi:10.1016/j.atherosclerosis.2009.12.023. PMID 20079494.
- ^ "Niacin - Drug Usage Statistics". ClinCalc. Pristupljeno 11 April 2020.
- ^ Kennedy DO (January 2016). "B Vitamins and the Brain: Mechanisms, Dose and Efficacy—A Review". Nutrients. 8 (2): 68. doi:10.3390/nu8020068. PMC 4772032. PMID 26828517.
- ^ Fu L, Doreswamy V, Prakash R (August 2014). "The biochemical pathways of central nervous system neural degeneration in niacin deficiency". Neural Regeneration Research. 9 (16): 1509–13. doi:10.4103/1673-5374.139475. PMC 4192966. PMID 25317166.
- ^ a b "Nutrient reference values for Australia and New Zealand" (PDF). National Health and Medical Research Council. 9 September 2005. Arhivirano s originala (PDF), 21 January 2017. Pristupljeno 19 June 2018.
- ^ a b c Institute of Medicine (1998). "Niacin". Dietary Reference Intakes for Thiamin, Riboflavin, Niacin, Vitamin B6, Folate, Vitamin B12, Pantothenic Acid, Biotin, and Choline. Washington, DC: The National Academies Press. str. 123–149. ISBN 978-0-309-06554-2. Pristupljeno 29 August 2018.
- ^ a b Health Canada (2005-07-20). "Dietary Reference Intakes". Government of Canada. Pristupljeno 20 June 2018.
- ^ a b "Tolerable Upper Intake Levels for Vitamins and Minerals" (PDF). European Food Safety Authority. February 2006. Pristupljeno 18 June 2018.
- ^ "Niacin content per 100 grams; select food subset, abridged list by food groups". United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service, USDA Branded Food Products Database v.3.6.4.1. 17 January 2017. Arhivirano s originala, 2. 2. 2017. Pristupljeno 23 January 2017.
- ^ a b c "USDA National Nutrient Database for Standard Reference Legacy: Niacin" (PDF). U.S. Department of Agriculture, Agricultural Research Service. 2018. Pristupljeno 12 May 2020.
- ^ "Nutritional Yeast Flakes (two tablespoons = 16 grams". NutritionData.Self.com. Pristupljeno 13 May 2020.
- ^ "Vitamin B3 (Niacin)". VivaHealth.org. 2000. Pristupljeno 12 May 2020.