Nacionalna i univerzitetska biblioteka u Zagrebu

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Nacionalna i univerzitetska biblioteka Hrvatske
Zgrada Nacionalne i univerzitetske biblioteke Hrvatske
Otvorena1607; prije 417 godina (1607)
LokacijaZagreb, Hrvatska
AdresaHrvatske Bratske Zajednice 4
Koordinate45°47′49″N 15°58′38″E / 45.796921°N 15.977359°E / 45.796921; 15.977359
VrstaNacionalna biblioteka, univerzitetska biblioteka
Veličina3 miliona predmeta
Članovi19.360
Veb-sajtwww.nsk.hr/en/

Nacionalna i univerzitetska biblioteka u Zagrebu (hrvatski: Nacionalna i sveučilišna knjižnica u Zagrebu) jest nacionalna biblioteka Hrvatske i središnja biblioteka Univerziteta u Zagrebu.

Osnovana je 1607.[1] Njena primarna misija je razvoj i očuvanje hrvatske nacionalne pisane baštine. Sadrži otprilike 3 miliona predmeta.

Od 1995. Nacionalna i univerzitetska biblioteka smještena je u namjenski izgrađenoj kubičnoj zgradi u centru Zagreba.

Historija[uredi | uredi izvor]

Godine 1607. u Zagrebu se osniva Isusovački red. Uz osnivanje gimnazije, isusovci su osnovali isusovački kolegij sa pratećom bibliotekom. Biblioteka je do 1645. bila smještena u posebnu salu, imala je bibliotekara i uspostavljena su pravila o čuvanju i posuđivanju knjiga. Godine 1669. isusovački kolegij stekao je status akademije poveljom kralja Leopolda I i postao Academia Zagrabiensis. Biblioteka i njen fond preseljeni su u staru zgradu napuštenog dominikanskog samostana na današnjem Katarininom trgu 5 u Starom gradu u Zagrebu.

Isusovački red je raspušten 1773. Kolegij je nastavio s privremenim djelovanjem do 1776, kada je biblioteka postala dio Kraljevske zagrebačke akademije znanosti (Regia Academia Zagrabiensis) kao akademija prava, filozofije i teologije. Naredne godine biblioteka je od Adama Baltazara Krčelića dobila na čuvanje historijsku građu, uz uslov da se ta građa stavi na raspolaganje široj javnosti.

Kao rezultat propisa o obaveznom depozitu koji su uvedeni 1816. i koji se odnose na Univerzitet u Pešti, nacionalni značaj biblioteke počeo je da raste. Ovakvi propisi o obaveznom upisu prošireni su na cijelo područje Hrvatske i Slavonije 1837. Antun Kukuljević, političar i utemeljitelj hrvatskog obrazovnog sistema, promijenio je naziv biblioteke u latinski naziv Nationalis Academica Bibliotheca, naglašavajući dvostruku prirodu biblioteke kao obrazovne i nacionalne biblioteke, koje je od tada razvijala i simbolično čuvala u svom nazivu do danas.

Kraljevsko sveučilište Franz Josef I u Zagrebu osnovano je 1874, a Akademijska biblioteka (Bibliotheca Regiae Academiae Zagrabiensis) postaje dio Univerziteta i mijenja naziv u Sveučilišna knjižnica, povećavajući njen značaj i ulogu u visokom obrazovanju. Godine 1892. biblioteka je proširena za Bibliothecu Zriniana, privatnu biblioteku hrvatskog bana Nikole Zrinskog, prvobitno osnovanu u Čakovcu, ali koja je dugo bila u inostranstvu.

Godine 1913. biblioteka sa svojih približno 110.000 naslova seli se iz zgrade današnjeg Rektorata u impresivno secesijsko zdanje smješteno na Trgu Marka Marulića 21, prvu zgradu izgrađenu posebno za potrebe biblioteke. Kako je bila projektovana za smještaj 500.000 naslova, njene prostorije su ubrzo postale neadekvatne za 2.500.000 naslova biblioteke – knjige, časopise, novine i posebno vredne predmete iz posebnih zbirki biblioteke.[2] Puštena je u rad nova zgrada biblioteke, Panteon hrvatske knjige: kamen temeljac postavljen je 1988, a zgrada je otvorena 28. maja 1995. u sklopu proslave pete godišnjice nezavisnosti Hrvatske. Ovo moderno zdanje projektirali su hrvatski arhitekti Velimir Neidhardt, Marijan Hržić, Zvonimir Krznarić i Davor Mance.[2]

Usluge[uredi | uredi izvor]

Usluge koje se pružaju uključuju usluge posudbe i referentne usluge (bibliografsko-referentne i kataloške informacije, pretraživanje predmeta, pretraživanje indeksa naučnih citata); međubibliotečka pozajmica; nacionalna bibliografska baza podataka; IT usluge (reprografske usluge, mikrofilmovanje, digitalizacija, korištenje računalne opreme); i programe učenja za korisnike. Izložbe se montiraju, a dijelovi prostorija Biblioteke mogu se iznajmiti.

Kolekcija[uredi | uredi izvor]

Digitalne kolekcije[uredi | uredi izvor]

  • Digitalne zbirke (samo hrvatska verzija)
  • Historijske novine
  • Historijski žurnali
  • Hrvatski web arhiv
  • Hrvatski digitalni repozitorij disertacija
  • Hrvatski repozitorij digitalnih teza
  • Zvuci prošlosti
  • Posebne kolekcije

Zbirka rukopisa i starih knjiga[uredi | uredi izvor]

Zbirka okuplja, čuva, obrađuje i stavlja na raspolaganje predmete iz najbogatije hrvatske zbirke narodnih rukopisa i starih knjiga, kao i rukopise te brojne rijetke i stare knjige drugih kultura.

Zbirka rukopisa i starih knjiga sadrži ogromnu ostavštinu rukopisa – korespondenciju koja uključuje gotovo 100.000 pisama i 3.670 pojedinačnih rukopisa (1.720 na hrvatskom, 920 na latinskom, 454 na njemačkom, 230 na italijanskom itd.). Zbirka sadrži i kolekciju fotografija koja sadrži 865 predmeta. Ukupno Zbirka sadrži 9.236 predmeta (10.295 sveski).[3]

Štampana kolekcija[uredi | uredi izvor]

Vrijedni crteži i grafike čine značajan dio fonda Nacionalne i univerzitetske biblioteke u Zagrebu od osnivanja Biblioteke prije četiri stotine godina, dok je Zbirka grafika, kao posebna organizacijska jedinica biblioteke, osnovana 1919. Osim što je najstarija hrvatska zbirka ovog tipa, Zbirka grafika Nacionalne i univerzitetske biblioteke u Zagrebu ujedno je i najveća zbirka štampe u Hrvatskoj. Uz djela mnogih velikih imena hrvatske likovne umjetnosti, u fondu Zbirke nalaze se djela brojnih vodećih svjetskih umjetnika.

Zbirka uključuje radove umjetnika iz 16. stoljeća Andrije Medulića, arhitektonske crteže Johanna Bernharda Fischera von Erlacha iz 18. stoljeća, te još mnogo modernih hrvatskih umjetnika.[4]

Kolekcija mapa[uredi | uredi izvor]

Zbirka sastavlja, čuva, obrađuje i čini dostupnim sve vrste karti i atlasa. Posebna pažnja posvećena je starijim i vrednijim kartografskim predmetima, nacionalnim kartografskim materijalima i kontroli postupaka obaveznog depozita. Članovi Zbirke pružaju korisnicima informacije iz oblasti kartografije i pružaju stručnu pomoć istraživačima i studentima u pripremi i pisanju njihovih radova, članaka ili teza.

Zbirka se sastoji od skoro 42.000 karata, skoro 1.500 atlasa i oko 600 knjiga u pratećoj referentnoj biblioteci.[5]

Muzička kolekcija[uredi | uredi izvor]

Zbirka okuplja, obrađuje, arhivira i stavlja na raspolaganje notne zapise, bogatu ostavštinu hrvatskih kompozitora kao i veliku zalihu zvučnih zapisa. Sav materijal u zbirci dostupan je korisnicima Nacionalne i univerzitetske biblioteke u Zagrebu, a uključuje gotovo 17.000 tiskanih notnih zapisa, 3.000 rukopisa, 23.600 gramofonskih ploča, 5.700 kaseta i 7.447 CD-a.[6]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Aleksandar Stipčević (2007). The National and University Library in Zagreb 1607-2007: On the Occasion of the 400th Anniversary. National and University Library. ISBN 9789535000587. Arhivirano s originala, 28. 7. 2023. Pristupljeno 9. 10. 2023.
  2. ^ a b David H. Stam (8. 1. 2016). International Dictionary of Library Histories. Routledge. str. 457. ISBN 978-1-136-77785-1.
  3. ^ "Manuscripts and Old Books Collection". National and University Library in Zagreb Web Site. Arhivirano s originala, 8. 1. 2018. Pristupljeno 4. 1. 2018.
  4. ^ "Print Collection". National and University Library in Zagreb Web Site. Arhivirano s originala, 8. 1. 2018. Pristupljeno 4. 1. 2018.
  5. ^ "Map Collection". National and University Library in Zagreb Web Site. Arhivirano s originala, 14. 6. 2018. Pristupljeno 4. 1. 2018.
  6. ^ "Music Collection". National and University Library in Zagreb Web Site. Arhivirano s originala, 13. 6. 2018. Pristupljeno 4. 1. 2018.

Vanjski linkovi[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Nacionalna_i_univerzitetska_biblioteka_u_Zagrebu&oldid=3552901"