Idi na sadržaj

Kokain

Ovo je bio istaknuti članak mjeseca.
S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Kokain
Naziv lijekaKokain
Druga imenaMetilbenzoilekgonin, benzoilmetilekgonin
Grupaalkaloidi
Klasifikacija
ATC kodoviN01BC01
CAS registarski broj50-36-2
Dostupnost bez recepta: ne
Stručne informacije
Hemijske osobine

Ime po IUPAC metil (1R,2R,3S,5S)-3- (benzoiloksi)-8-metil-8-azabiciklo[3.2.1] oktan-2-karboksilat
Sumarna formulaC17H21NO4
Tačka topljenja195 °C
Molarna masa303,353 g/mol
Farmakokinetičke osobine
Biološka raspoloživostoralno: 33%, ušmrkavanje 60%
Metabolizamhepatički
Poluvrijeme eliminacije1 sat
Izlučivanjerenalno

Kokain (po IUPAC nomenklaturi – metil (1R,2R,3S,5S)-3- (benzoiloksi)-8-metil-8-azabiciklo[3.2.1] oktan-2-karboksilat) jest kristalni tropanski alkaloid koji se dobija iz lišća biljke Erythroxylon coca (koka)[1] Naziv kokain je izveden iz imena biljke koka sa dodatkom alkaloidnog sufiksa -in. On je snažan stimulans centralnog nervnog sistema, blokira apetit i djeluje kao lokalni anestetik jer paralizira nervne završetke, a dovodi do promjena u ponašanju i prividnom podizanju energije slično učinku amfetamina.

Naime, on je inhibitor ponovne pohrane dopamina, serotonina i norepinefrina, koji posreduje u funkcionalnosti, kao što je egzogeni ligand kateholamina. Zbog načina na koji on utiče na mezolimbni put, kokain stvara ovisnost.[2]

Gotovo u svim dijelovima svijeta, posjedovanje i distribucija kokaina te uzgajanje biljke koke je strogo zabranjeno u nemedicinske svrhe. Iako je njegova upotreba u javnosti nelegalna i strogo kažnjiva u gotovo svim zemljama svijeta, njegovo korištenje i dalje je široko rasprostranjeno.

Historija

[uredi | uredi izvor]

Lišće koke

[uredi | uredi izvor]

Hiljadama godina, južnoameričko domorodačko stanovništvo je žvakalo lišće koke (Erythroxylon coca), biljke koja sadrži hranjive sastojke kao i brojne alkaloide, uključujući i kokain. Lišće se žvakalo, i žvače se, gotovo univerzalno u nekim domorodačkim plemenima. U blizini nekih pronađenih mumija iz Perua nađeni su ostaci lišća koke, a keramika iz tog perioda je bila oslikana ljudima čija su usta bila puna nečega, kao da žvaču.[3] Također postoje dokazi da su ove kulture koristile mješavinu lišća koke i pljuvačke kao anestetik pri trepanaciji (hirurškom otvaranju lobanje).[4]

Kada su Španci kolonizirali Južnu Ameriku, isprva su ignorirali tvrdnje domorodaca da im lišće koke daje snagu i energiju, već su praksu njenog žvakanja proglasili đavoljim djelom. Međutim, nakon što su se uvjerili da su te tvrdnje istinite, legalizirali su upotrebu koke i počeli je oporezivati po stopi od 10%[5]. Godine 1569, Nicolás Monardes je opisao običaje domorodaca o žvakanju mješavine duhana i lišća koke čime su postizali "veliko zadovoljstvo":

[...when they wished to] make themselves drunk and [...] out of judgment [they chewed a mixture of tobacco and coca leaves which ...] make them go as they were out of their wittes [...]

[...kada su željeli] da se opijaju i [...] budu van razuma [žvakali su mješavinu duhana i lišća koke ...] od čega su izgledali kao da su bez umova [...][6]

Godine 1609, svećenik Blas Valera je napisao: Koka štiti tijelo od mnogih bolesti, pa su je mnogi naši ljekari koristili u obliku praha za smanjivanje natečenih rana, jačanje prebijenih kostiju, liječenje prehlade i slično. Koristili su je i u liječenju zagnjojenih rana. Pa kad ima toliko pozitivnih efekata pri liječenju bolesti, kako može imati bar jedan efekat u tijelu onih koji je jedu?

Izolacija

[uredi | uredi izvor]

Iako je biljka koka bila vijekovima poznata po svojim stimulativnim i prehrambenim osobinama, izolacija alkaloida kokaina se desila tek 1855. godine. Brojni evropski naučnici su pokušali izolirati kokain, ali sve do tada nisu uspjeli iz dva razloga: hemija nije bilo dovoljno napredna, te koka nije bila dostupna u Evropi jer tamo nije rasla, a kokain se gubio tokom transporta preko okeana.

Njemački hemičar Friedrich Gaedcke je prvi izolirao kokain 1855. godine. Gaedcke mu je dao ime alkaloid eritroksilin a otkriće objavio u žurnalu Archiv der Pharmazie[7]

Godinu kasnije, 1856, Friedrich Wöhler je zatražio da mu se pošalje velika količina lišća koke iz Južne Amerike, koje je tri godine kasnije i dobio. Wöhler je koku proslijedio Albertu Niemannu. profesoru na Univerzitetu u Göttingenu, koji je razvio napredni proces izdvajanja kokaina[8]

Niemann je opisao svaki korak koji je učinio pri izolaciji kokaina u svojoj doktorskoj disertaciji Über eine neue organische Base in den Cocablättern (O novoj organskoj bazi u lišću koke) objavljenoj 1860. godine. To mu je donijelo titulu redovnog profesora, a danas se originalni rad čuva u Britanskoj biblioteci. Pisao je o providnim bezbojnim kristalima alkaloida, o njegovim baznim reakcijama u otopini, gorkom ukusu, pojačava izlučivanje i kada se stavi na jezik daje osjećaj neobične apatije nakon čega slijedi osjećaj hladnoće. Niemann je alkaloidu dao ime kokain (poput ostalih alkaloida ima sufiks -in, iz latinskog -ina).[8] Prva sinteza i objašnjenje strukture molekule kokaina je zasluga Richarda Willstättera 1898. godine.[9] Proces sinteze kokaina traje u pet faza, a započinje tropinonom, sličnim prirodnim proizvodom.

Upotreba u medicini

[uredi | uredi izvor]

Uzbrzo nakon otkrića novog alkaloida, evropski ljekari su otkrili i koristili svojstva biljke koka.

Godine 1879, Vassili von Anrep sa Univerziteta u Würzburgu je izveo eksperiment kako bi demonstrirao analgetske osobine novootkrivenog alkaloida. Pripremio je dvije odvojene posude, jednu sa otopinom kokaina i soli a drugu sa običnom slanom vodom. Zatim je u svaku posudu uronio žablje noge, jedne u rastvor kokaina a drugu u kontrolnu posudu, te ih nastavio stimulirati na razne načine. Noge koje su bile uronjene u otopinu kokaina su reagirale dosta različito nego one koje su bile u slanoj vodi[10].

Carl Koller (bliski saradnik Freuda, koji je kasnije pisao o kokainu) je eksperimentisao sa kokainom u oftalmološke svrhe. U jednom eksperimentu koji je izveo 1884. godine, primjenjivao je rastvor kokaina na sebi, kapajući ga u oči. Njegovi nalazi su objavljeni Heidelberškom oftalmološkom društvu. Iste godine, Jellinek je objavio anestetičke efekte kokaina na respiratorni sistem. Narednih godina, nastavljena su ispitivanja osobina kokaina kao nervnog i lokalnog anestetika[11][12].

Popularizacija

[uredi | uredi izvor]

Godine 1859, italijanski ljekar Paolo Mantegazza, vratio se iz Perua gdje je bio svjedok upotrebe koke od strane domorodaca. Nastavio je eksperimentisati sa kokom na sebi i nakon povratka u Milano, gdje je napisao djelo u kojem je opisao rezultate svog istraživanja. U tom djelu on je koku i kokain (u to vrijeme su se ta dva pojma poistovjećivali) proglasio korisnim u medicini, pri tretmanima "pojave naslaga na jeziku, nadutosti u stomaku i bijeljenja zuba".

Papa Lav XIII je sa sobom nosio posudu sa vinom Mariani u kojem je bilo dodane koke, a Angela Mariania je nagradio zlatnom vatikanskom medaljom

Hemičar Angelo Mariani, koji je naknadno pročitao rad Mantegazze, brzo se zainteresirao za koku i njen privredni potencijal. Godine 1863, Mariani je započeo promovisati vino zvano Vino Mariani, u koje je bilo dodan ekstrakt lišća koke, a kasnije je dobilo ime kokavino. Etanol u vinu je djelovao kao otapalo i izvlačio je kokain iz ekstrakta koka lišća, mijenjajući efekte pića. Piće je sadržavao oko 6 mg kokaina po unci vina, mada je vino Mariani koje je išlo za izvoz imalo 7,2 mg kokaina po unci zbog konkurencije sa drugim sličnim pićima na tržištu SAD-a. Originalni recept John Styth Pembertona za Coca-Colu iz 1886 godine sadržavao je i malo lišća koke, mada je kompanija počela koristi dekokainizirano lišće nakon 1906 godine, pošto je u SAD usvojen Zakon o čistoći hrane i lijekova (Pure Food and Drug Act). Stvarnu količinu kokaina koju je sadržavala Coca-Cola tokom prvih 20 godina njene proizvodnje je danas gotovo nemoguće odrediti.

Od 1879. godine, kokain se počeo koristiti u svrhu odvikavanja od morfina. Kokain je uveden u kliničku upotrebu kao lokalni anestetik 1884 godine u Njemačkoj, otprilike u isto vrijeme kada je Sigmund Freud objavio svoj rad Über Coca[13](O koki), u kojem je pisao da kokain izaziva uzbuđenje i dugotrajnu euforiju, koja se ne razlikuje o normalne euforije kod zdrave osobe... Kod osobe se pojačava samokontrola i dobija više vitalnosti i kapaciteta za rad... Drugim riječima, osoba je naizgled gotovo normalna i veoma je teško povjerovati da je pod uticajem droga... Dugi intenzivni fizički rad obavlja bez ikakvog umora... Osoba uživa u efektima bez bilo kakvih negativnih osjećaja koje bi uslijedili nakon sličnog uzbuđenja pri korištenju alkohola... Ne javlja se nikakva ovisnost za daljnje korištenje kokaina nakon prvog uzimanja, ili čak nakon ponovog uzimanja droge...

Godine 1885. američki proizvođač Parke-Davis je prodavao kokain u različitim oblicima, uključujući cigarete, puder, pa čak i kokain smjesu koja se mogla ubrizgati direktno u vene putem igle. Firma je obećalo da će se njihovi kokainski proizvodi moći "korisiti umjesto hrane, činiti kukavice hrabrim, ćutljive rječitim... učiniti bolesne neosjetljivim na bol."

Do kraja viktorijanske ere, korištenje kokaina se u književnosti smatralo porokom. Na primjer, u djelima Arthura Conana Doylea, Sherlock Holmes ga je ponekad sebi ubrizgavao.

Zabrana

[uredi | uredi izvor]

Početkom 20. vijeka, osobine kokaina kao droge su postaje očite te je javnost počela biti svjesna problema zloupotrebe kokaina u svijetu. Američki farmacijski žurnal (American Journal of Pharmacy) je objavio 1903 godine da kokain najviše koriste: kockari, prostitutke, pljačkaši, noćni čuvari, portiri i općenito mnogi radnici iz nižih slojeva društva. Godine 1914, dr. Christopher Koch iz Farmacijskog odbora države Pennsylvania (Pennsylvania's State Pharmacy Board) izjavio kako upotreba kokaina među crncima direktno utiče na povećanje broja napada na žene bijelaca na jugu SAD-a. Takva nagađanja te brojna pisanja u medijima su potpomogla da se stvore predrasude o masovnoj upotrebi kokaina među crncima na jugu SAD-a, iako nema dokaza da se kokain zaista upotrebljavao u tolikoj mjeri. Iste godine, donesen je zakon kojim se zabranjuje prodaja i distribucija kokaina u SAD. Tim zakonom (Harrison Narcotics Tax Act) se kokain pogrešno svrstao u narkotike a takva klasifikacija se zadržala i u današnjoj kulturi. Međutim, današnje naučno tumačenje svrstava kokain u stimulanse. Iako je u SAD njegovo korištenje i proizvodnja tehnički nezakonita, ipak je to dopušteno registrovanim kompanijama i pojedincima. Zbog takvih nejedinstvenih mišljenja, još uvijek je aktuelna moralna debata o legalizaciji korištenja kokaina u Sjedinjenim Američkim Državama.

Upotreba danas

[uredi | uredi izvor]

U mnogim zemljama, kokain je danas popularna droga. U SAD-u, razvojem tzv. cracka, kokain je uveden za općenitu upotrebu među siromašnijim gradskim stanovništvom. Njegova upotreba u vidu praha je ostala manje-više podjednaka, sa maksimumom tokom kasnih 1990tih i početkom 21. vijeka. Posljednjih nekoliko godina, značajno je porasla njegova upotreba u Ujedinjenom Kraljevstvu. Smatra se da danas ne postoji nikakva razlika među korisnicima kokaina u smislu demografije, pola, starosti; ekonomskog, socijalnog, političkog, rasnog ili religijskog položaja.

Biosinteza

[uredi | uredi izvor]

Prvu sintezu molekule kokaina je načinio Richard Willstätter 1898. godine.[9] Njegova sinteza je imala za osnovu tropinon, uz pomoć kojeg je derivirao kokain. Nakon toga, naučnici Robert Robinson i Edward Leete su dali značajan doprinos u razumijevanju mehanizma sinteze kokaina.

Biosinteza N-metil-pirrolinijum kationa

[uredi | uredi izvor]

Biosinteza u biljci počinje sa L-glutaminom, od kojeg nastaje L-ornitin. Značaj u sintezi tropanskog prstena L-ornitina i L-arginina dokazao je Edward Leete 1954 godine[14]. Od ornitina, putem dekarboksilacije zavisne od piridoksal fosfata, nastaje putrescin. Međutim, kod životinja putrescin se derivira iz ornitina unutar ciklusa uree. L-ornitin prelazi u L-arginin[15], a koji se zatim dekarboksilizira preko PLP te formira agmatin. Hidroliza imina daje N-karbamoilputrescin te se daljnjom hidrolizom uree formira putrescin. Na taj način se može povući paralela u različitim putanjama pretvaranja ornitina u putrescin kod biljaka i životinja. N-metilacija putrescina zavisna od SAM daje kao proizvod N-metilputrescin, koji se dalje podvrgava oksidativnoj deaminaciji djelovanjem diamin oksidaze te se dobija aminoaldehid. Formiranje Schiffove baze dokazuje biosintezu N-metil-?1-pirrolinijum kationa.

Biosinteza N-metil-pirrolinijum kationa

Biosinteza kokaina

[uredi | uredi izvor]

Dodatni atomi karbona koji su neophodni za sintezu kokaina se dobijaju iz acetil-CoA, putem dodavanja dvije acetil-CoA jedinice na N-metil-?1-pirrolinijum kation[16]. Prvo dodavanje je reakcija slična Mannichovoj reakciji sa enolatnim anionom iz acetil-CoA koj djeluje kao nukleofil prema pirolinij kationu. Drugo dodavanje se dešava putem Claisenove kondenzacije. Ovim se proizvode racemička mješavina dvostruko supstituiranog pirolidina, sa zadržvanjem tioestera iz Claisenove kondenzacije. Pri formiranju tropinona iz racemičnog etil-[2,3-13C2]4(Nmetil-2-pirrolidinil)-3-oksobutanoata, ne postoji preferiranje nijednog stereoizomera[17]. U toku biosinteze kokaina, samo (S)-enantiomer se može ciklično spojiti u sistem tropanskog prstena kokaina. Stereoselektivnost ove reakcije je dalje istraživana putem studije diskriminacije prohiralnog metilen vodika[18]. Smatra se da se ovo dešava zbog dodatnog hiralnog centra na drugom atomu ugljika[19]. Ovaj proces se odvija putem oksidacije, kojom se regenerira pirrolinijum kation i formira enolatni anion, te unutarmolekulska Mannichova reakcija. Sistem tropanskog prstena se hidrolizira, zatim metilira, te reducira putem NADPH u svrhu formiranja metilekgonina. Benzoilska funkcionalna grupa neophodna za formiranje kokain diestera se sintetizira iz fenilalanina preko cinamičke kiseline[20]. Na kraju, kombinacijom dvije jedinice benzoil-CoA dobija se kokain.

Biosinteza kokaina

Redukcija tropinona

[uredi | uredi izvor]

Kao međuproizvod pri redukciji tropinona pojavljuju se enzimi reduktaze zavisni od NADPH, koji su karakteristični kod mnogih biljnih vrsta[21]. Sve ove biljne vrste imaju dva tipa enzima reduktaze, tropinon reduktazu I (TR I) i tropinon reduktazu II (TR II). TR I daje tropin a TR II daje pseudotropin. Zbog različitih kinetičkih karakteristika i pH aktivnosti enzima, te 25 puta većoj aktivnosti TR I u odnosu na TR II, pri reakciji redukcije tropinona se uglavnom proizvodi tropin[22].

Redukcija tropinona

Farmakologija

[uredi | uredi izvor]

Izgled

[uredi | uredi izvor]
Kokain hidrohlorid
Komadić kompresovanog praha kokaina

Kokaine u svom najčistijem obliku je bijeli, kristalni proizvod. Kokain koji se pojavljuje u obliku praha je so, obično kao hidrohlorid (CAS registarski broj: 53-21-4). Kokain na crnom tržištu se najčešće izmijenjen raznim prahovima i dodacima kako bi se povećala njegova težina; najčešće mu se dodaju soda, šećeri poput laktoze, dekstroze, inositola, manitola i drugi; lokalni anestetici kao što su lidokain ili benzokain i drugi. Kokain se može miješati i sa drugim stimulansima poput metamfetamina[23]. Onečišćeni kokain nije potpuno bijel, nego donekle krem ili neznatno ružičast. Boja kokaina zavisi od nekoliko faktora uključujući i porijeklo koke, način proizvodnje (sa amonijakom ili sodom) te prisustvo nečistoća, a može biti od potpuno bijele do žućkaste, krem sve do svijetlo smeđe. U zavisnosti od dodataka, pored boje, razlikuje se i tekstura, počev od sitnog praha, ponekad dosta uljastog do čvrste, kristalne strukture.

Oblici kokaina

[uredi | uredi izvor]

Soli

[uredi | uredi izvor]

Kokain, kao i mnogi alkaloidi, može graditi raznolike soli, kao npr. hidrohlorid (HCl) i sulfat (-SO4). Različite soli imaju i različitu rastvorljivost u otapalima. Kokain hidrohlorid kao i mnogi slični hidrohloridi alkaloida je polaran i rastvorljiv u vodi.

Baze

[uredi | uredi izvor]

Kao što i ime govori, slobodna baza (freebase) je bazična forma kokaina, pored forme kokainske soli. Gotovo je nerastvorljiva u vodi, dok je njegov hidrohlorid rastvorljiv.

Pušenje kokaina u obliku baze ima dodatni efekt ispuštanja metilekgonidina u organizam korisnika zbog pirolize supstanci, što predstavlja popratni efekt koji se ne javlja pri korištenju kokaina putem ušmrkavanja praha ili intravenoznog ubrzgavanja. Određene studije su pokazale da pušenje bazičnog kokaina može biti mnogo otrovnije od drugih načina upotrebe kokaina[24], zbog efekta metilekgonidina na tkivo pluća[25] i jetre[26].

Čisti kokain se dobija neutralizacijom soli njegovih reaktanata sa bazičnim rastvorom čime nastaje nepolarni bazični kokain. On se dalje pročišćava putem izdvajanja tečnosti iz tekućeg rastvora.

Crack

[uredi | uredi izvor]

Crack (fonet. krek) je bazični oblik kokaina značajno slabije čistoće, a kao primjesu sadržava natrijum bikarbonat. Crack se najčešće konzumira pušenjem[27]. Naziv crack je nastao po uzoru na onomatopeju krcanja (crack = kvrc, krak), zvuk koji nastaje kada se zagrijava kokain koji sadrži nečistoće i primjese[28].

Infuzije iz lišća koke

[uredi | uredi izvor]

Infuzija iz lišća koke (također poznata i kao koka čaj) se koristi u zemljama u kojima se uzgaja koka kao uobičajeni biljni lijek. Slobodna i legalna komercijalizacija osušenog lišća koke u obliku filter kesica "čaja" se već dugi niz godina aktivno promovira od strane vlada Perua i Bolivije u vidu pića sa medicinskim osobinama. Posjetiocima drevnih gradova Cusco u Peruu i La Paz u Boliviji se kao dobrodošlica nudi ekstrakt lišća koke (serviran kao čaj sa cijelim listovima), u svrhu da se pomogne pridošlicama da prevaziđu simptome visinske bolesti. Kao posljedica tog čaja javlja se blaga stimulacija i poboljšavanje raspoloženja. Ovaj čaj ne proizvodi primjetne efekte utrnuća usta niti daje efekte drogiranosti kao pri ušmrkavanju kokaina. U svrhu promocije i dekriminalizacije ovog načina upotrebe lišća koke, njegovi zagovornici objavljuju neprovjerene studije i koncepte da se konzumiranjem lišća ili čaja koke, u organizam unose različiti alkaloidi koji su značajno različiti od standardnog čistog kokaina.

Čak se išlo dotle da su promovirali čaj kao način za odvikavanje od ovisnosti od kokaina. U jednoj kontroverznoj objavljenoj studiji, infuzije od lišća koke su davane 23 kokainskih ovisnika u Limi u Peruu. Kao rezultat korištenja čaja, uzimanje droge je smanjeno sa 4 puta mjesečno prije tretmana na jednom mjesečno poslije tretmana. Dužina apstitencije se produžila sa prosječno 32 dana prije tretmana na 217 dana poslije tretmana. Ova studija je navodno sugerisala da korištenje čaja od lišća koke može biti uspješan način odvikavanja od kokaina[29]. Međutim, važan rezultat ove studije je nalaz da je primarna farmakološki aktivna supstanca iz čaja ustvari kokain a ne neki drugi alkaloidi.

Metabolit kokaina benzoilekgonin može biti otkriven i dokazan u urinu osobe nekoliko sati nakon pijenja jedne šoljice koka čaja.

Fiziološki mehanizam

[uredi | uredi izvor]

Farmakodinamika kokaina uključuje složene veze neurotransmitera (inhibiranje upijanja monoamina kod pacova sa odnosom serotonina naspram dopamina = 2:3, te serotonina naspram norepinefrina = 2:5[30]). Najviše ispitivani efekat kokaina na centralni nervni sistem je blokiranje bjelančevine trasportera dopamina. Transmiter dopamina se oslobađa tokom neurosignalizacije a normalno se reciklira preko transportera; odnosno transporter veže transmiter i ispumpava ga iz sinaptičke veze natrag u presinaptički neuron, gdje se skladišti u vesikulu. Kokain se čvrsto veže na transporter dopamina formirajući kompleks koji blokira funkcije transportera. Tako transporter dopamina ne može više da vrši svoju funkciju te se dopamin nakuplja na sinaptičkoj vezi. Ovim nastaje jači i produženi postsinaptički efekat dopaminskog signala na receptorima dopamina neurona koji prima signal. Produženo izlaganje uticaju kokaina, koje se dešava dugotrajnim i čestim konzumiranjem droge, vodi do homeostatičke deregulacije normalne dopaminske signalizacije tako što se deregulišu receptori dopamina a pojačava provođenje signala. Smanjivanje dopaminske signalizacije nakon hroničnog korištenja kokaina može dovesti do jakih depresija i povećanja osjetljivosti ovog važnog moždanog ciklusa nagrađivanja što vodi ponovljenom uzimanju kokaina da bi se vratili njegovi efekti (samo uzimanje kokaina se osjeti kao nagrada svojim zamrlim čulima). Ova preosjetljivost na kraju vodi do stvaranja ovisnosti.

Područja mozga koja su bogata dopaminom su najčešća mjesta istraživanja o ovisnosti od kokaina. Od naročitog naučnog zanimanja je putanja koja se sastoji od dopaminergičkih neurona koje se nalaze u ventralnom tegmentalnom području koje završava u akumbensu jezgra. Ova projekcija možda ima funkciju kao centar za nagrađivanje u smislu aktiviranja pri odgovoru na zloupotrebu droge poput kokaina slično kao i prirodne reakcije pri uzimanju hrane ili seksu[31]. Dok je tačna uloga dopamina pri subjektivnom osjećanju nagrađivanja dosta kontroverzna prema mišljenjima većine neuroistraživača, ispuštanje dopamina u akumbens jezgre se gotovo nedvomisleno smatra barem djelimično odgovornim za kokainske efekte nagrađivanja. Ova hipoteza se najvećim dijelom zasniva na istraživačkim podacima i eksperimentima na pacovima koji su naviknuti da sami uzimaju kokain. Ako se dopaminski antagonisti ubrizgaju direktno u akumbens jezgre, pacovi koji su se naviknuli na kokain će prestati da odgovaraju na stimulans što indicira da kokain ne pokazuje više usiljenu reakciju nagrađivanja.

Kokain utiče na sigma receptore, jer on ima funkciju kao antagonist sigma liganda[32]. Također, dokazano je da djeluje i na druge specifične receptore kao što su NMDA i receptor dopamina D1[33]. Kokain blokira ionske kanale, te tako, kao i lignokain i novokain, djeluje kao lokalni anestetik. On uzrokuje i vazokonstrikciju, odnosno sužava krvne sudove, te može smanjiti krvarenje pri manjim operativnim zahvatima. Pošto i nikotin povećava nivoe dopamina u mozgu, mnogi korisnici kokaina su primijetili da korištenjem duhanskih proizvoda zajedno sa kokainom još više pojačava euforiju. Međutim, ovo može imati i neočekivane negativne posljedice kao što je nekontrolisana ovisnost o pušenju tokom upotrebe kokaina (čak i kod korisnika koji obično ne puše cigarete), pored poznatih negativnih uticaja na zdravlje koje izazivaju duhanski proizvodi. Kokain često može uzrokovati smanjenje uzimanja hrane, te može kod korisnika dovesti do gubitka apetita, pa čak i teških oblika pothranjenosti i značajnog gubitka tjelesne težine. Efekti kokaina se mogu pojačati i kada je korisnik okružen novim, drugačijim okruženjem ili kada je izložen novim načinima stimulacije[34].

Metabolizam i izlučivanje

[uredi | uredi izvor]

Kokain se izrazito mnogo metabolizira, najvećim dijelom u jetri, dok se samo 1% izlučuje nepromijenjen putem urina. U procesu metabolizma dominira hidrolitička esterifikacija, tako da se kokainski metaboliti sastoje ugavnom od benzoilekgonina (BE), kao osnovnog metabolita i drugih značajnih metabolita u manjim količinama, kao što su ekgonin metil ester (EME) i ekgonin. Ostali manje značajni metaboliti kokaina su norkokain, p-hidroksikokain, m-hidroksikokain, p-hidroksibenzoilekgonin (pOHBE) i m-hidroksibenzoilekgonin[35]. Ovo ne uključuje metabolite koji nastaju pored standardnog procesa metabolizma unutar ljudskog organizma, kao npr. putem pirolize.

Utjecaj na zdravlje

[uredi | uredi izvor]

Smatra se da su zdravstveni problemi koji se javljaju pri korištenju legalno dozvoljenih poput alkohola i duhana relativno veći od onih koji nastaju pri upotrebi kokaina, dok povremeno korištenje kokaina ne vodi teškim, pa čak ni manjim, psihičkim ili socijalnim problemima[36]. U zavisnosti od količine uzetog kokaina, njegove čistoće i načina uzimanja, efekti mogu trajati od 20 minuta do nekoliko sati. Početni znaci stimulacije su hiperaktivnost, povećanje krvnog pritiska, ubrzanje rada srca te euforija. Nakon početne euforije može se javiti osjećaj neugode, apatije, depresije, paranoje, te ponovna želja za uzimanjem kokaina. Također, može se javiti i pojačana seksualna želja.

Pri dugotrajnoj i prekomjernoj upotrebi, kokain dovodi do svrbeža, tahikardije, halucinacija i paranoje. Prekomjerne doze dovode i do srčane aritmije i značajnog rasta krvnog pritiska. Ovo može dovesti i do smrti ukoliko korisnik ima srčane probleme i bolesti. Smrtonosna doza kod miševa (LD50) iznosi 95,1 mg/kg[37].

Zvanično, medicina ne poznaje određeni protivotrov za prekomjernu dozu kokaina, mada su određena ispitivanja na životinjama pokazala da lijekovi poput deksmedetomidina i rimcazola mogu pomoći u tim slučajevima.

Zakonska regulativa

[uredi | uredi izvor]

Proizvodnja, transport i prodaja kokaina i proizvoda kokaina je organičena i zabranjena u većini zemalja svijeta, kao i Konvencijom UN protiv nelegalne trgovine drogama i psihotropnih supstanci. U SAD, proizvodnja, uvoz, posjedovanje i prodaja kokaina je dodatno zabranjena 1970 godine Zakonom o kontrolisanim supstancama (Controlled Substances Act)[38]. Međutim, u svakoj američkoj saveznoj državi je posebno sankcionisano posjedovanje i trgovina kokainom, tako da se kazne kreću od 1000 do 500 hiljada dolara i 4 mjeseca do 10 godina zatvora za posjedovanje kokaina[39]. Kazne za trgovinu kokainom se kreću od 2500 do milion dolara i jednu godinu zatvora do kazne doživotnog zatvora.[39] U periodu od 1. januara 2005 do 31. decembra 2007 godine, na području SAD je uhapšeno i osuđeno preko 10 hiljada osoba zbog posjedovanja i trgovinom kokainom. Preko 90% od njih je optuženo za trgovinu i distribuciju kokaina.[39]

U nekim zemljama, kao što su Peru i Bolivija, zakonski je dozvoljen uzgoj biljke koka u svrhu tradicionalne upotrebe domorodačkog stanovništva, ali se zabranjuje proizvodnja, prodaja i upotreba kokaina. U nekim dijelovima Evrope i Australije, dozvoljena je upotreba kokaina samo u medicinske svrhe.

Po podacima UN-a, u toku 2004 godine u svijetu je zapljenjeno i oduzeto 589 tona kokaina. Od toga, najviše u Kolumbiji 188 tona, SAD 166 tona, Evropi 79 tona, Peruu 14 tona, Boliviji 9 tona, te 133 tone u ostalim državama[40].

Raširenost i trgovina

[uredi | uredi izvor]

Procjenjuje se da je vrijednost kokaina koji se godišnje proda na crnom tržištu u SAD u toku 2005 godine iznosi preko 70 milijardi US dolara[41][42]. Postoji izuzetno velika potražnja za kokainom, naročito među korisnicima sa natprosječnim primanjima. Popularnost kokaina je naročito izražena među mladima, gdje kokain uživa status droge za zabave i droge za diskoteke.

Cijene

[uredi | uredi izvor]

Na području Evrope, na crnom tržištu, cijena na veliko kilograma čistog kokaina (80-90% čist) iznosi između 17.000 i 78.000 eura[43]. Prema istom izvještaju,[43], cijena kokaina u Holandiji, Poljskoj, Portugalu, Belgiji, Irskoj, Rumuniji, Slovačkoj i Litvaniji iznosi oko 20.000 €/kg, u Njemačkoj, Španiji, Mađarskoj, Bugarskoj, Hrvatskoj, Makedoniji i Moldaviji između 25.000–40.000 €/kg, u Ujedinjenom Kraljevstvu, Francuskoj, Švicarskoj, Švedskoj, Danskoj i Srbiji oko 30.000 €/kg, u Italiji, Norveškoj, Austriji, Finskoj, Češkoj, Grčkoj i Albaniji oko 37.000 €/kg, a u Rusiji, Ukrajini, Sloveniji i Estoniji između 42.000 i 78.000 €/kg.

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]

Vanjski linkovi

[uredi | uredi izvor]
Commons logo
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Kokain

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Aggrawal, Anil, (1995): Narcotic Drugs. National Book Trust, India, str. 52-3, ISBN 81-237-1383-5
  2. ^ Fattore L, Piras G, Corda MG, Giorgi O (2009). "The Roman high- and low-avoidance rat lines differ in the acquisition, maintenance, extinction, and reinstatement of intravenous cocaine self-administration". Neuropsychopharmacology. 34 (5): 1091–101. C1 control character u |pages= na mjestu 5 (pomoć)CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  3. ^ Altman AJ, Albert DM, Fournier GA (1985). "Cocaine's use in ophthalmology: our 100-year heritage". Surv Ophthalmol. 29 (4): 300–6.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  4. ^ Gay GR, Inaba DS, Sheppard CW, Newmeyer JA (1975). "Cocaine: history, epidemiology, human pharmacology, and treatment. a perspective on a new debut for an old girl". Clin. Toxicol. 8 (2): 149–78.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  5. ^ "Drug that spans the ages: The history of cocaine". The Independent (UK). 2006. Arhivirano s originala, 28. 2. 2010. Pristupljeno 16. 11. 2009.
  6. ^ Monardes, Nicholas (1925). Joyfull Newes out of the Newe Founde Worlde. New York, NY: Alfred Knopf. Nepoznati parametar |coauthors= zanemaren (prijedlog zamjene: |author=) (pomoć)
  7. ^ F. Gaedcke (1855). "Ueber das Erythroxylin, dargestellt aus den Blättern des in Südamerika cultivirten Strauches Erythroxylon Coca". Archiv der Pharmazie. 132 (2): 141–150.
  8. ^ a b Albert Niemann (1860). "Ueber eine neue organische Base in den Cocablättern". Archiv der Pharmazie. 153 (2): 129–256.
  9. ^ a b Humphrey AJ, O'Hagan D (2001). "Tropane alkaloid biosynthesis. A century old problem unresolved". Nat Prod Rep. 18 (5): 494–502.
  10. ^ Yentis SM, Vlassakov KV (1999). "Vassily von Anrep, forgotten pioneer of regional anesthesia". Anesthesiology. 90 (3): 890–5.
  11. ^ Halsted W (1885). "Practical comments on the use and abuse of cocaine". New York Medical Journal. 42: 294–295.
  12. ^ Corning JL (1885). "An experimental study". New York Medical Journal. 42: 483.
  13. ^ Freud, Sigmund. (1884): Ueber Coca, Centralblatt für die gesammte Therapie 2: 289-314
  14. ^ Leete E, Marion L, Sspenser ID (1954). "Biogenesis of hyoscyamine". Nature. 174 (4431): 650–1.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  15. ^ Robins RJ, Waltons NJ, Hamill JD, Parr AJ, Rhodes MJ (1991). "Strategies for the genetic manipulation of alkaloid-producing pathways in plants". Planta Med. 57 (7 Suppl): S27-35.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  16. ^ Dewick, P. M. (2009). Medicinal Natural Products. Chicester: Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-470-74276-1
  17. ^ R. J. Robins, T. W. Abraham, A. J. Parr, J. Eagles, N. J. Walton (1997). "The Biosynthesis of Tropane Alkaloids in Datura stramonium: The Identity of the Intermediates between N-Methylpyrrolinium Salt and Tropinone". J. Am. Chem. Soc. 119: 10929.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  18. ^ Hoye TR, Bjorklund JA, Koltun DO, Renner MK (2000). "N-methylputrescine oxidation during cocaine biosynthesis: study of prochiral methylene hydrogen discrimination using the remote isotope method". Org. Lett. 2 (1): 3–5.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  19. ^ E. Leete, J. A. Bjorklund, M. M. Couladis and S. H. Kim (1991). "Late intermediates in the biosynthesis of cocaine: 4-(1-methyl-2-pyrrolidinyl)-3-oxobutanoate and methyl ecgonine". J. Am. Chem. Soc. 113: 9286.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  20. ^ E. Leete, J. A. Bjorklund and S. H. Kim (1988). "The biosynthesis of the benzoyl moiety of cocaine". Phytochemistry. 27: 2553.
  21. ^ A. Portsteffen, B. Draeger, A. Nahrstedt (1992). "Two tropinone reducing enzymes from Datura stramonium transformed root cultures". Phytochemistry. 31: 1135.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  22. ^ Boswell HD, Dräger B, McLauchlan WR; et al. (1999). "Specificities of the enzymes of N-alkyltropane biosynthesis in Brugmansia and Datura". Phytochemistry. 52 (5): 871–8. Eksplicitna upotreba et al. u: |author= (pomoć)CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  23. ^ "Psychedelic Chemistry: Cocaine". Arhivirano s originala, 29. 6. 2007. Pristupljeno 10. 7. 2007.
  24. ^ Farmakokinetika i farmakodinamika metilekgonidina, pirolizata kokaina - Scheidweiler et al. 307 (3): 1179 Figure IG6 - Journal of Pharmacology And Experimental...
  25. ^ Yang Y, Ke Q, Cai J, Xiao YF, Morgan JP (2001). "Evidence for cocaine and methylecgonidine stimulation of M(2) muscarinic receptors in cultured human embryonic lung cells". Br. J. Pharmacol. 132 (2): 451–60.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  26. ^ Fandino AS, Toennes SW, Kauert GF (2002). "Studies on hydrolytic and oxidative metabolic pathways of anhydroecgonine methyl ester (methylecgonidine) using microsomal preparations from rat organs". Chem. Res. Toxicol. 15 (12): 1543–8.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  27. ^ "Substances - Cocaine" The Steinhardt School of Culture, Education, and Human Development Arhivirano 2. 5. 2009. na Wayback Machine pristupljeno august 2009
  28. ^ George, Nelson: "Hip Hop America", 1998, Viking Penguin.(str. 40)
  29. ^ Teobaldo, Llosa (1994). "The Standard Low Dose of Oral Cocaine: Used for Treatment of Cocaine Dependence". Substance Abuse. 15 (4): 215–220.
  30. ^ Rothman, et al. "Amphetamine-Type Central Nervous System Stimulants Release Norepinepehrine more Potently than they Release Dopamine and Serotonin." (2001): Synapse 39, 32-41 (Tabela V. na str. 37)
  31. ^ Spanagel R, Weiss F (1999). "The dopamine hypothesis of reward: past and current status". Trends Neurosci. 22 (11): 521–7.
  32. ^ Sigma Receptors Play Role In Cocaine-induced Suppression Of Immune System
  33. ^ Lluch J, Rodríguez-Arias M, Aguilar MA, Minarro J (2005). "Role of dopamine and glutamate receptors in cocaine-induced social effects in isolated and grouped male OF1 mice". Pharmacol. Biochem. Behav. 82 (3): 478–87.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  34. ^ Carey RJ, Damianopoulos EN, Shanahan AB (2008). "Cocaine effects on behavioral responding to a novel object placed in a familiar environment". Pharmacol. Biochem. Behav. 88 (3): 265–71.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  35. ^ Kolbrich EA, Barnes AJ, Gorelick DA, Boyd SJ, Cone EJ, Huestis MA (2006). "Major and minor metabolites of cocaine in human plasma following controlled subcutaneous cocaine administration". J Anal Toxicol. 30 (8): 501–10. Arhivirano s originala, 18. 7. 2012. Pristupljeno 4. 12. 2009.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  36. ^ Goldacre, Ben (juni 2008). "Cocaine study that got up the nose of the US". Bad Science. The Guardian. - International study on cocaine executed by the World Health Organization Arhivirano 19. 10. 2013. na Wayback Machine
  37. ^ Bedford JA, Turner CE, Elsohly HN (1982). "Comparative lethality of coca and cocaine". Pharmacol. Biochem. Behav. 17 (5): 1087–8.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  38. ^ Controlled Substances Act
  39. ^ a b c "Arrested For Crack Cocaine – Differences In Penalties". Arhivirano s originala, 28. 1. 2013. Pristupljeno 16. 10. 2019.
  40. ^ "Cocaine: Seizures, 1998-2003", World Drug Report 2006 (PDF), 2, New York: United Nations, 2006
  41. ^ "Apple Sanity - Fetish - Blow: War on Drugs VS. Cocaine". Arhivirano s originala, 17. 6. 2008. Pristupljeno 23. 11. 2009.
  42. ^ "Cocaine Market". Arhivirano s originala, 11. 8. 2011. Pristupljeno 23. 11. 2009.
  43. ^ a b UNODC: Godišnji izvještaj o drogama u svijetu u 2007 godini


Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Kokain&oldid=3541255"