Carigradski sporazum (1562)
.svg)  | |
| Vrsta | Mirovni sporazum |
|---|---|
| Potpisan | 1. juni 1562. |
| Lokacija | Istanbul, Osmanlijsko Carstvo |
| Potpisnici | |
Carigradski sporazum 1562. potpisali su 1. juna car Svetog Rimskog Carstva Ferdinand I i osmanlijski sultan Sulejman I, čime je formalizirano primirje sklopljeno 1547.[1]
Sporazum je potvrdio da Osmanlijsko Carstvo zadržava osvojene teritorije u centralnoj Mađarskoj, dok su zapadna i sjeverna Mađarska ostale pod vlašću Habsburga.[1] Također sporazumom je potvrđeno da je Transilvanija ostaje pod osmanlijskom kontrolom.[1]
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Nakon smrti Ivana Zapolje 22. jula 1540. godine, njegova supruga Izabela Jagelonska dobila je odobrenje od osmanlijskog sultana Sulejmana I, kome je Ugarska bila vazal, da postane poglavar Ugarske u ime njenog sina Ivana Zapolje, koji je rođen nekoliko dana prije Ivanove smrti. Nakon ovog razvoja događaja, austrijski nadvojvoda Ferdinand I je opsjedao Budim u oktobru 1540. godine[2], ali nije mogao dobiti pobijediti mađarske snage u gradu.[3] Sljedeće godine, vojska lojalna Ferdinandu krenula je na Budim. Vojska, koja je došla u grad 3. maja 1541. godine, opsjedala je grad 4. maja.[3] Sulejman, koji je prvo poslao snage pod komandom Deli Husrev paše, a zatim trećeg vezira Mehmed-paše Sokolovića na Budim, krenuo je u pohod sa vojskom 23. juna 1541. godine. Prve osmanlijske snage stigle su u Budim 10. jula 1541. godine. 21. augusta, opsada je okončana i Ferdinandove snage su počele da se povlače.[3] Ekspedicija je završena kada se vojska vratila u Istanbul 27. novembra 1541. godine. Nakon Ferdinandove opsade Budima i Pešte 1542. godine, Sulejman je odlučio da još jednom krene u pohod na Ugarsku.[4] Nakon što su njegove pripreme u Istanbulu bile završene, Sulejman je 17. decembra 1542. krenuo u Edirne. Nakon što je ovdje proveo zimu, krenuo je u Sofiju 23. aprila 1543. godine. Ova ekspedicija, koja je rezultirala osvajanjem nekih gradova, završila se Sulejmanovim povratkom u Istanbul 16. novembra.
Nakon pregovora delegacije ambasade koju je Ferdinand poslao u Istanbul u novembru 1545. godine, došlo je do primirja između dvije države koje je trajalo 18 mjeseci. Dana 19. juna 1547. godine potpisan je sporazum sa Nadvojvodstvom Austrije, koji je važio pet godina. U sporazum je uključeno i Sveto Rimsko Carstvo. Sporazumom, koji je prvi pisani sporazum između dvije države, austrijski nadvojvoda Ferdinand I i car Svetog Rimskog Carstva Karlo V priznali su dominaciju Osmanlijskog Carstva nad Mađarskom i godišnje plaćali danak od 30.000 zlatnika Osmanlijskom Carstvu za ugarske zemlje koje su držale dinastija Habsburg. Također, prema sporazumu, obavezali su se da nijedna strana neće napadati drugu.[5] S druge strane, Izabela Jagelonska je sa sinom poslana u Lipovu i njoj je data uprava nad Erdelom. György Martinuzzi, staratelj ugarskog kralja Ivana Zapolje, izabran je za regenta od strane skupštine, sklopio je tajni sporazum između Ferdinanda i Izabelinih ljudi 1549. godine. Sporazumom kojim je priznat za vladara Erdela počeo je raditi prema austrijskom protektoratu Erdel.[6][6] Sporazum je prekršen kada su austrijski vojnici napali Erdel, dio Osmanlijskog Carstva. Sulejman je naredio beglerbegovima Budima i vojvodama Vlaške i Moldavije da se odupru napadu na Erdel. Mehmed-paša Sokolović, je nakon ovoga poslan u Erdel; Beče (današnji Bečej), Bečkerek (današnji Zrenjanin), zauzeli su dvanaest dvoraca pored Čanada, ponovo zauzeli Lipovu i vratili se nakon što je opsada Temišvara propala. S druge strane, Lipova, koja je bila okružena austrijskim snagama, je nakon nekog vremena došla pod suverenitet ove države, Napad na Segedin, koji je bio pod kontrolom Osmanlijskog Carstva, nije uspio. Drugi vezir Kara Ahmed-paša, koga je Sulejman poslao u tu oblast, opsjeo je Temišvar u junu 1552. godine, zajedno sa Mehmed-pašom Sokolovićem, s kojim se sreo u Beogradu. Nakon zauzimanja Temišvara i malih zamkova oko njega, u regiji je uspostavljena provincija Temišvar. S druge strane, Budimski beglerbeg Hadim Ali-paša je zauzeo Dregely i Sečen, porazio austrijske snage u bici kod Palasta, pridružio se Kara Ahmed-paši nakon što je zauzeo Filjakovo i Solnok nakon opsade, a naknadna opsada Egera je bila neuspješna.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b c Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia. Vol. I: A-K. ABC-CLIO. Treaty of Constantinople (1562). Mikaberidze.
- ^ Halecki, Oskar; Reddaway, W. F.; Penson, J. H. The Cambridge History of Poland. str. 317. ISBN 9781001288024.
- ^ a b c Györkös, Attila. 1533-1540-ig tartó korszak eseményei Magyarországon.
- ^ Sandler, Stanley. Ground Warfare: An International Encyclopedia. ABC-CLIO. str. 387. ISBN 1-57607-733-0.
- ^ Emecen, Feridun. TDV İslâm Ansiklopedisi: I. Süleyman. str. 68.
- ^ a b Leeb, (2013), Josef. Der Reichstag zu Regensburg 1556/57 (Almanca). Oldenbourg Verlag. str. 310. ISBN 3486717081.
