Ekstremadura
Ekstremadura
Extremadura | |
|---|---|
 Položaj Ekstremadure u Španiji | |
| Država |  Španija |
| Glavni grad | Mérida |
| Vlada | |
| • Predsjednica | María Guardiola |
| Površina | |
| • Ukupno | 41.635 km2 |
| Mjesto po površini | 5. |
| Stanovništvo (2019) | |
| • Ukupno | 1.067.710 |
| • Rang | 13. |
| • Gustoća | 25,65 /km2 |
| ISO 3166 kod | ES-EX |
| Statut usvojen | 26. februar 1983. |
| Broj predstavnika u Kongresu | 10 |
| Broj predstavnika u Senatu | 10 |
| Veb-sajt | www |
.svg)
Ekstremadura (španski: Extremadura; eks. Estremaura; portugalski: Estremadura) jest španska autonomna zajednica smještena na zapadu ove države. Graniči s Kastiljom i Leónom na sjeveru (pokrajine Salamanca i Ávila), na jugu s Andaluzijom (pokrajine Huelva, Sevilla i Córdoba), na istoku s Kastilja-La Manchom (pokrajine Toledo i Ciudad Real) i na zapadu s Portugalom.
Dijeli se na dvije pokrajine: Cáceres (na sjeveru) i Badajoz (na jugu). Glavni grad je Mérida.
Ekstremadura je važno područje za životinje, naročito rezervat Monfragüe, koji je 2007. proglašen nacionalnim parkom, kao i Međunarodni park prirode Tajo. Ova je regija i najveći proizvođač duhana u Evropi.
Historija
[uredi | uredi izvor]Prethistorija
[uredi | uredi izvor]Donji paleolit
[uredi | uredi izvor]
Najstariji dokazi ljudskog prisustva na teritoriji Ekstremadure potječu iz donjeg paleolita. Na arheološkim nalazištima – uglavnom na površini – pronađen je alat izrađen od kvarcita i, u manjoj mjeri, granita, ali nisu otkrivene ljudske kosti. Najstariji ostaci odgovaraju srednjoj fazi ašelske kulture (prije 700.000 godina). Najstarija nalazišta smještena su u blizini lokacija sa stijenama pogodnim za klesanje. Pronađena su i u blizini rijeka. Područja s najvećom koncentracijom arheoloških nalazišta iz ašelske kulture jesu okolina Méride (rijeka Guadiana), rijeka Zújar, močvara Valdecañas, rijeka Alagón, Jerte i El Sartalejo. U najpoznatija oruđa iz ove epohe spadaju ručni klin, razdjelnik i trostrani šiljak.
Srednji paleolit
[uredi | uredi izvor]U ovoj regiji pronađeno je dosta ostataka iz ovog perioda. Svi pripadaju musterijskoj kulturi. Izrađeni su tehnikom u kojoj je izračunavana veličina oruđa prije nego što bi iz matrice kamena bio izvađen fragment adekvatan za izradu dotičnog oruđa. Najkarakterističnija oruđa bili su strugači, nazubljeno oruđe i vrhovi strijela. Sva oruđa bila su lakša, manje gruba i izrađena tehnikom mnogo naprednijom od one u donjem paleolitu. Lokacije naselja iz musterijske kulture odgovaraju lokacijama naselja iz ašelske kulture, odnosno bila su u neposrednoj blizini rijeka. Međutim, pronađeni su ostaci i u niskim i srednje visokim zonama planinâ oko Badajoza, koji su dokaz veće teritorijalne kontrole, veće sposobnosti naseljavanja izvjesnih mjesta i bavljenja lovom, hranom i drugim poslovima i stvarima u njima.
Gornji paleolit
[uredi | uredi izvor]
Tokom ove faze Homo sapiens sapiens – moderni čovjek – došao je iz Afrike prije približno 50.000 godina. U to vrijeme nastali su crteži i gravure u pećini Maltravieso, hramu kvartarne umjetnosti, i rudniku Castañar de Ibor, sve u magdalenijanskom stilu. U Maltraviesu postoje siluete srne, razni trouglovi i drugi geometrijski likovi, ali nadasve je pronađeno više od 30 ruku oslikanih u negativu, od kojih je većina bez malog prsta. Nisu pronađeni nikakvi ostaci koji upućuju na to da je pećina u to vrijeme bila naseljena iako je to bila u kasnijim vremenima, pa se može zaključiti da je to bilo sveto mjesto, a ne prebivalište. Pronađeni ostaci grupirani su u tri vrste: kosti, oni izrađeni od kamena i oni izrađeni od životinjskih rogova. Ističu se sjekire pronađene na lokalitetu "Galisteova glava".[1]
Neolit
[uredi | uredi izvor]Iako je poznato vrlo malo podataka o epipaleolitu na području današnje Ekstremadure, neolit je svjedočio nastanku megalitske kulture i drugih ostataka koji daju saznanja o nekim modifikacijama u egzistenciji ljudskih zajednica koje su naseljavale regiju. Najvažniji su bili uvođenje stočarstva i poljoprivrede, koji su uklopljeni u već postojeće lovno-sakupljačke aktivnosti. Kad je riječ o tehnologiji, najvažniji su bili keramički spremnici, koji su omogućili skladištenje poljoprivrednih viškova.[2]
.jpg)
Najnovije studije smatraju da je neolit u Ekstremaduri počeo na prelazu iz petog u četvrti milenij p. n. e. Time je prevladan koncept kasnog neolitika, koji su neki autori zastupali vjerujući da se u ovim područjima Španije poljoprivreda pojavila mnogo kasnije. Najreprezentativnija nalazišta iz ranog neolita jesu pećina Charneca u Oliva de Méridi, Cerro de la Horca u Plasenzueli, Boquiqueova pećina u Plasenciji, pećina El Conejar u Cáceresu i Los Barruecos u općini Malpartida de Cáceres. Iz potonjeg nalazišta potječu najstariji poljoprivredni dokazi u regiji, koji su datirani na kraj šestog milenija p. n. e. Naznake pripitomljavanja životinja su slabe, ali se može pretpostaviti da se ono događa uporedo s pojavom poljoprivrede. U ovim ostacima pronađena je i ukrašena keramika, posebno vrsta poznata kao "boquique", nazvana po spomenutoj pećini, u kojoj je otkrivena.
.jpg)
Od srednjeg neolita, početkom petog milenija p. n. e, dogodilo se širenje megalitskih kultura u regiji. Malo je poznatih naselja iz tog vremena, samo neki podaci s lokaliteta Los Barruecos. Megalitska kultura, s druge strane, poznata je jer postoje velike koncentracije dolmena u raznim dijelovima regije. Grupe ovih megalitskih grobnica mogu se naći na lokalitetima Valencia de Alcántara, Cedillo, Santiago de Alcántara ili Barcarrota, kao i drugi izolirani primjerci od velikog interesa, kao što je veliki dolmen na Lácari. Taj je fenomen trajao dugo, sve do početka bronzanog doba. Ukope iz ove faze karakterizira prisutnost kremenih mikrolita, glatke keramike i nekih pločastih idola.
Kasni neolit najpoznatiji je na obalama Guadiane, s nalazištima kao što su Araya ili El Lobo, kojima bi se mogao dodati Los Caños kod Zafre. Ova naselja razvila su se od 3500. p. n. e, postavivši temelje za pojavu bakarnog doba, od trećeg milenija p. n. e. Ti gradovi imali su pravi poljoprivredni i stočarski karakter. Smješteni su u blizini plodne zemlje, na brežuljcima blizu riječnih korita. Keramika je praktički glatka, s malo ukrasa i jednostavnih oblika. Najindikativnija keramika su posude za kuhanje, koje se obično pojavljuju u ostacima širom jugozapadnog dijela Pirenejskog poluostrva, pokazujući integraciju Ekstremadure u zajedničku kulturnu dinamiku, koju karakteriziraju demografski rast i sve jasnija konsolidacija poljoprivrede i stočarstva.
Bakarno doba
[uredi | uredi izvor]Tokom bakarnog doba prethistorijske ljudske zajednice napredovale su u poljoprivrednom iskorištavanju okoline, a metalurgija se razvila s početkom transformacije bakra oko trećeg milenija p. n. e. u Los Castillejosu, blizu Fuente de Cantosa. Društvo se počelo usložnjavati i strukturno i ideološki: postojala je nejednakost uloga i dobara.[3]
Predrimsko doba
[uredi | uredi izvor].jpg)
Među najvažnijim predrimskim narodima koji su živjeli u Ekstremaduri bili su Vetoni, koji su naseljavali sadašnje pokrajine Cáceres (sjever) i Salamanca, Ávila i dio Toleda. Luzitanci (najarhetipskiji narod u Ekstremaduri), koji su se proširili po gotovo cijeloj današnjoj Ekstremaduri i centralnom Portugalu, pastirski su narod, kojem nisu bili nepoznati ni pljačkanje ni ratovanje. Vrijedan je spomena luzitanski vođa Virijat i njegov žestoki otpor Rimljanima. Na jugu, blizu Guadalquivira, bili su Kelti, uglavnom urbani narod, koji je pružao slab otpor rimskim trupama.
Rimsko doba
[uredi | uredi izvor]
Područje luzitanske konfederacije doživjelo je potpunu i duboku romanizaciju. Dostignut stepen romanizacije i proširenje provincije Hispania Ulterior iziskivali su posebnu vlast, pa je Luzitanija formirana kao nezavisna provincija u vrijeme Oktavijana Augusta, obuhvativši veliki dio današnje Ekstremadure i centralnog Portugala. Napravljeni su brojni putevi i gradovi, među kojima se ističe Augusta Emerita, osnovana 25. godine, veoma važan grad u Rimskom Carstvu i glavni grad Luzitanije. Veoma važan aspekt bilo je usvajanje jezika Carstva, osnove svih budućih romanskih jezika na Pirenejskom poluostrvu.
Augusta Emerita ubrzo je postala bogat grad u kojem je cvjetala kultura i koji nije imao na čemu zavidjeti drugim dvama provincijskim glavnim gradovima, Tarracu i Cordubi. Imala je široku i dobro održavanu mrežu putnih komunikacija koje su je povezivale s ostalim glavnim gradovima provincija i drugim gradovima; tako je Via de la Plata povezivala Asturiju s Augustom Emeritom i Italicom; drugi putevi vodili su do Cordube, Olisipa ili Conimbrige, prolazeći impozantnim Alkantarskim mostom. Augusta Emerita usmjerila je trgovinu i život provincije prema Rimu, sjevernoj Africi i Grčkoj. Nema sumnje da je u gradu postignut visok nivo blagostanja, o čemu svjedoči rimski cirkus, koji je mogao primiti 30.000 gledalaca. Procjenjuje se da je njegova populacija u rimsko doba prelazila 50.000 stanovnika, toliko da je pjesnik Auzonije u 4. stoljeću potvrdio da je bio deveti grad po važnosti u Rimskom carstvu, ispred same Atine.
Vespazijan je napravio još jedan korak u romanizaciji dajući pravo na rimsko državljanstvo svim stanovnicima Pirenejskog poluostrva, olakšavajući tako Hispancima pristup javnim funkcijama. U 3. stoljeću barbarski osvajači opljačkali su pokrajinu u svom pohodu, što je dovelo do utvrđivanja gradova; iz tog vremena datiraju bedemi Méride, Corije i Cáceresa. Opasnost od koje se strahovalo konačno je stigla u 5. stoljeću, ostavivši provinciju napuštenu i u ruševinama. Grad Norba Caesarina nestao je. Drugi, kao što su Augustobriga, Cáparra i Iulipa, pali su u zaborav, uprkos činjenici da su ogromni spomenici i dalje stajali. Luzitaniju su prvo napali Alani, zatim Svevi i na kraju Vizigoti.
Srednji vijek
[uredi | uredi izvor]
Po dolasku Saracena vizigotska Luzitanija postala je kora sa sjedištem u Méridi, jedna od najvećih i najmoćnijih na poluostrvu, zauzimajući veći dio današnje Ekstremadure. Ta kora postojala je do pada Kordopskog halifata u 11. stoljeću, kada je uspostavljena taifa Badajoz (1031). U Ekstremaduri su sačuvani brojni tragovi iz islamskog razdoblja, koji su trajali više od 500 godina, do 1248, kao što su Meridska kazba, prva na Pirenejskom poluostrvu, ostaci tvrđave u Alangeu, Badahoska kazba, cisterne u Cáceresu, tvrđava u Trujillu i bedemi u Galisteu iz almohadskog razdoblja sagrađeni od riječnog kamenja.
Tokom rekonkviste, kraljevine Portugal, Leon i Kastilja osvojile su teritorije na području današnje Ekstremadure. Kraljevina Portugal, pod vlašću kralja Alfonsa I i uz pomoć ratnika Geralda Neustrašivog, osporila je Kraljevini Leon nekoliko teritorija nekadašnje taife Badajoz. Zapadni dio ovog muslimanskog kraljevstva ponovo je osvojio Henrik Burgundski, koji je dobio grofoviju Portugal (Porto i okolno područje), s titulom "Grof od Portugala". Ova grofovija godinama kasnije postat će nezavisna kraljevina i početi širenje prema jugu sve do Fara.
Leonska Ekstremadura
[uredi | uredi izvor]Kraljevina Leon ponovo je osvojila dio teritorije Ekstremadure. Dana 17. januara 1213. Alfonso IX osvojio je Alcántaru,[4] grad koji je pretvorio u sjedište "Vojnog reda San Juliána de Pereira", kasnije nazvanog Alkantarskim redom. Godine 1229. Alfonso IX zauzeo je Cáceres nakon nekoliko neuspjelih pokušaja, poput onog Ferdinanda II 1169. Dana 19. marta 1230. osvojio je Badajoz, a kasnije te godine i Méridu, grad vrlo važan za leonske monarhe jer je tu bilo sjedište vizigotske biskupije, koja je grad povezivaala sa starom mozarapskom crkvenom tradicijom. Dana 25. januara 1233. vojska predvođena Fernánom Ruizom osvojila je Trujillo od Almohada.[5] Ova regija bila je poznata kao Leonska Ekstremadura do 1202, kada je Kraljevina Leon podijeljena u četiri regije: Leon, Galiciju, Asturiju i Ekstremaduru (leonsku). Od 1230. Badajoz, kao glavni grad drevnog kraljevstva, imao je vlastiti zbornik zakona i privilegiju da posjeduje veliku teritoriju, pa je u kraljevskim dokumentima bio poznat i kao "Kraljevstvo Badajoz". Godine 1258. to je uključivalo vijeća Badajoza, Cáceresa, Ciudad Rodriga, Galistea, Granadille, Jerez de los Caballerosa, Montemayora i Salvatierra de Tormesa.[6]
Kastiljska Ekstremadura
[uredi | uredi izvor]
Kraljevina Kastilja također je napredovala u rekonkvisti i 1186. kralj Alfons VIII osnovao je grad Plasenciju na prethodnom naselju kako bi osigurao posjede uz planinski lanac Sierra de Gredos te u Valle del Jerteu. Via de la Plata uspostavljena je kao granica između Leona i Kastilje. U toj kraljevini postojala je regija poznata kao Ekstremadura, Ekstremadure ili Kastiljske Ekstremadure, koja je obuhvatala ogromnu teritoriju, mnogo veću od današnje, od Ebra do Centralnog sistema. To područje uključivalo je 40 varoških zajednica, vikarije Serón i Monteagudo i biskupske varoši Osmu, Segoviju i Ávilu. Osim toga, regiji su pripadale teritorije biskupija Ávila, Segovia, Sigüenza i Plasencia, smještene južno od Centralnog sistema.[6]
Provincija Ekstremadura
[uredi | uredi izvor]Spajanjem Leona i Kastilje u krunu Kastilje obje Ekstremadure postale su dio nove kraljevine. Na saboru u Toru 1371. Ekstremadura je priznata kao administrativna regija pod imenom "provincija Ekstremadura" do sabora u Segoviji 1390. Važno je napomenuti da su tokom tog vremena islam, judaizam i kršćanstvo mirno koegzistirali sve dok katolički kraljevi, nakon što su završili rekonkvistu 1492, za svoje vazale nisu odredili obavezni prelazak na kršćanstvo svih jevrejskih ili muslimanskih pojedinaca ili protjerivanje onih koji nisu prihvatali novu zvaničnu doktrinu.[7] Po narodnom vjerovanju, u 14. stoljeću jednom seljaku ukazala se Gospa od Guadalupea, što je znatno utjecalo na religioznost ljudi u Ekstremaduri.[8]
Novi vijek
[uredi | uredi izvor]
16. stoljeće
[uredi | uredi izvor]U ovom stoljeću dogodilo se masovno iseljavanje iz Ekstremadure u Ameriku. Mnogi iseljenici bili su ljudi u potrazi za bogatstvom i slavom koje Španija više nije mogla ponuditi nakon pada Granadskog emirata 1492, iste godine kada je otkrivena Amerika. Među osvajačima novih zemalja istaklo se nekoliko ljudi iz Ekstremadure, kao što su Hernán Cortés, osvajač Meksika, Alonso Valiente, Cortésov sekretar, koji je doprinio osvajanju San Juana Bautiste (Portorika), Nove Galicije, Hondurasa i otkriću starog Bahamskog kanala, Francisco Pizarro, koji je pripojio teritorije Inka španskoj kruni, Alonso de Mendoza, koji je učestvovao u pohodima s Pizarrom i dobio nalog da osnuje grad s imenom Naše Gospe od mira u Boliviji (La Paz), Ñuflo de Chaves, istraživač i osvajač Paragvaja i jugoistočnog područja današnje Bolivije, osnivač Santa Cruz de la Sierre u Boliviji, Diego García de Paredes, osnivač Trujilla u Venecueli i Pedro de Valdivia, osvajač Čilea, teritorije prvobitno nazvane Nova Ekstremadura, čiji je glavni grad bio Santiago de Nueva Estremadura.
Od 1528. Trujillo je bio jedini glavni grad područja Ekstremadura, koji je imao, prema popisu Karla I, 48.789 pecherosa, 6,75% stanovništva Krune Kastilje.[9] Popis miliona priznao je 1591. provinciju Trujillo kao jednu od španskih pokrajina, kojoj je pripadala većina gradova u današnjoj Ekstremaduri. Ostali su bili u provinciji Salamanca i León Reda sv. Jakova. Ova provincija nije imala pravo glasa u Kastiljskom parlamentu i na administrativnom nivou zavisila je od Salamanke.[10]
Jedan od ključnih događaja u novovjekovnoj historiji Ekstremadure desio se 1580, kada su se pod istu krunu, onu Filipa II, ujedinile španska i portugalska imperija, dvije supersile tog vremena. Zbog svog centralnog položaja između prijestonica obaju carstava, ekstremadurski gradovi poput Badajoza živjeli su u razdoblju sjaja, koje će biti prekinuto izbijanjem rata za obnovu Portugala (1640–1668), koji je značio konačno odvajanje kraljevina i dekadenciju Ekstremadure u sljedećim stoljećima.
17. i 18. stoljeće
[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Rat 1640. bio je početak tragičnog niza razornih ratova za Ekstremaduru koji su završili tek krajem napoleonskih ratova početkom 19. stoljeća. Rat za obnovu Portugala, koji je trajao od 1640. do 1668, preobrazio je Ekstremaduru i obilježio njenu sudbinu sve donedavno. Špansko plemstvo s arogancijom je tretiralo Portugal, njegovo ogromno carstvo, jedinstvenu kulturu te pomorsku i trgovačku važnost kao još jedno područje carstva kojim je inače bilo teško upravljati u mnogim aspektima, zbog njegove složenosti i obima, tokom razdoblja u kojem je Portugal bio dio Hispanske Monarhije (1580–1640), od vladavine Filipa II do vladavine Filipa IV.
Rat protiv Portugala znatno je promijenio gradove i mjesta Ekstremadure, koja je pretrpjela veliku depopulaciju i napuštanje poljoprivrednog zemljišta. Neprestani sukobi uz granicu i naseljavanje vojnika u ekstremadurskim gradovima tokom gotovo 30 godina izazvali su krizu, koja se povećala nakon završetka rata, kada je ovo područje ponovo postalo "Ekstremadura" – ponovo granična teritorija, s vrlo moćnim carstvom kao susjedom i s kontinuiranom sumnjom nakon dugog razdoblja neprijateljstava.
Godine 1653. dva práva glasa u Kastiljskom parlamentu stavljena su na prodaju. Jedno je kupila Galicija, a drugo, na inicijativu grada Plasencije, Ekstremadura, u vrijednosti 80.000 dukata.[11] Gradovi Plasencia, Badajoz, Mérida i Trujillo te Cáceres i Alcántara udružili su se da zajedno kupe navedeno pravo glasa.
Nije prošlo ni 35 godina od završetka rata s Portugalom, a Španija je bila uključena u Rat za špansko naslijeđe (1702–1713), koji je završio razaranjem Ekstremadure, Badajoza i gradova u dolinama Taja i Guadiane od Austrijanaca. S prekograničnog aspekta, bio je to novi rat protiv Portugala, koji je dodatno produbio jaz između obje zemlje. Dobar dokaz za to je rušenje mosta Ajuda od Španaca 1709, čije su ruševine stoljećima bile materijalni izraz neslaganja na Pirenejskom poluostrvu.
Moderno doba
[uredi | uredi izvor]19. stoljeće
[uredi | uredi izvor]
Tokom Španskog rata za nezavisnost (1808–1814) zabilježeno je novo razdoblje trzavica i poteškoća u Ekstremaduri jer je bila na strateškoj raskrsnici[12] za koju su se borile okupacijske francuske i nacionalne trupe, potpomognute engleskom vojskom pod zapovjedništvom vojvode od Wellingtona. U tom razdoblju rat i glad dodatno su doprinijeli depopulaciji regije. U ljeto 1809. francuske trupe na čelu s maršalom Soultom pogubile su biskupa Corije Juana Álvareza de Castra u Hoyosu.[13]
Godine 1810. Francuzi su nakratko podijelili pokrajinu na prefekture Cáceres i Mérida, preteče današnjih pokrajina. Godine 1822. dogodila se konačna podjela na pokrajinu Cáceres i pokrajinu Badajoz. Administrativnom reformom iz 1833, koju je potakao ministar Javier de Burgos, definitivno su uspostavljeni glavni gradovi pokrajina, što nije prošlo bez određenog otpora od Plasencije i Méride.
20. stoljeće
[uredi | uredi izvor]Mislilac i ljekar Antonio Elviro smatra se ocem ekstremadurskog regionalizma, a Luis Chamizo i José María Gabriel y Galán pisali su djela na ekstremadurskom jeziku.
Dana 25. marta 1936. izbila je tzv. Seljačka buna, u kojoj je više od 85.000 zemljoradnika mirno okupiralo približno 250.000 hektara zemlje.[14][15] Nakon što je u julu počeo Španski građanski rat, polovinom augusta dogodio se masakr u Badajozu, u kojem je 4000 ljudi (10% stanovništva Badajoza)[16] ubijeno u znak odmazde po naređenju pukovnika Juana Yagüea, poznatog kao Badahoski kasapin.[17]
Drugu polovinu stoljeća obilježio je još jedan demografski odljev, koji se poklapa s tzv. španskim privrednim čudom (1959–1973). Procjenjuje se da je više od 800.000 ljudi napustilo Ekstremaduru u potrazi za većim prosperitetom u drugim španskim regijama, poput Baskije, Madrida ili Katalonije, te u drugim zemljama, poput Francuske, Njemačke ili Nizozemske.
Dana 26. februara 1983. Statut o autonomiji Ekstremadure proglašen je Organskim zakonom 1/83 od 25. februara, tako da je Ekstremadura postala autonomna zajednica. Njen je glavni grad Mérida, koji je Statutom o autonomiji i Statutom o glavnom gradu priznat kao sjedište Vlade Ekstremadure.[18][19][20][21][22][23]
Dana 8. maja 1983. održani su prvi izbori za Skupštinu Ekstremadure, na kojima je pobijedila Španska socijalistička radnička stranka (PSOE), dobivši 53,34% glasova i 35 zastupničkih mandata. Mjesec kasnije Juan Carlos Rodríguez Ibarra, prvi predsjednik Autonomne izvršne vlasti, imenovan je predsjednikom Vlade Ekstremadure. Prvi Dan Ekstremadure obilježen je u Guadalupeu 8. septembra 1985. nakon što je proglašen institucionalnim. Dana 23. novembra 1986. UNESCO je Cáceres proglasio gradom svjetske baštine, a Vijeće Evrope proglasilo ga je trećim spomeničkim kompleksom u Evropi.
Na sljedećim izborima za Skupštinu Ekstremadure 26. maja 1991. PSOE je pobijedio još uvjerljivije, osvojivši 39 mjesta. Dana 31. decembra 1994. Zakonom 40/1994 od 30. decembra proglašena je konačna obustava izgradnje nuklearne elektrane u Valdecaballerosu. Zahtjev građana za tu obustavu smatra se jednim od prvih simbola regionalnog identiteta. Dana 28. maja 1995. održani su novi izbori za Skupštinu Ekstremadure, na kojima je PSOE osvojio 31 mjesto, dobivši dovoljnu većinu, koja mu je omogućila da samostalno vlada tokom cijelog mandatnog perioda.
Dana 25. februara 1998. u Skupštini Ekstremadure održana je rasprava o općoj politici u kojoj je predsjednik Vlade Juan Carlos Rodríguez Ibarra pokrenuo projekt jačanja modela razvoja i krenuo u formiranje društva informacija, najavljujući uvođenje računara u učionice kao opću stratešku mjeru. Dana 21. juna 1999, kada je osnovano Vladino vijeće, ustanovljeno je regionalno Ministarstvo obrazovanja, nauke i tehnologije, prvo pod tim imenom u Španiji, koje je preuzelo novonastale ovlasti vezane uz informacijsko društvo.
21. stoljeće
[uredi | uredi izvor].jpg)
Na skupštinskim izborima 25. maja 2003. PSOE je povećao svoju većinu, dobivši 36 mjesta. Dana 31. jula 2004. premijer Španije José Luis Rodríguez Zapatero objavio je u Méridi "Specijalni plan za ekonomsku dinamizaciju i zapošljavanje za Ekstremaduru". Četiri mjeseca kasnije, nakon nešto manje od godinu dana pripremnih radova, s emitovanjem programa počeli su regionalna javna televizija i radio, Canal Extremadura i Canal Extremadura Radio, mediji u javnom vlasništvu, koji posluju po drugačijem modelu rada i s daleko najmanjim budžetom među španskim javnim subjektima.
Nakon 23 godine na čelu Vlade Ekstremadure Rodríguez Ibarra objavio je 19. septembra 2006. da se više neće kandidovati za tu dužnost.
Dana 18. augusta 2018. prvi je put obilježen Dan jezikâ Ekstremadure.[24]
Geografija
[uredi | uredi izvor]Ekstremadura je smještena na Južnom platou (dijelu Centralnog platoa) između 37° 57' i 40° 85' sjeverne geografske širine i 4° 39' i 7° 33' zapadne geografske dužine. S površinom 41.635 km2 peta je najveća španska autonomna zajednica.
Topografija
[uredi | uredi izvor]Na sjeveru je planinski lanac Centralni sistem, u kojem je i najviši vrh Ekstremadure – Calvitero (2401 m). Glavni ogranci Centralnog sistema u Ekstremaduri jesu Sierra de Gata i Sierra de Béjar.
U centru je Sierra de las Villuercas, čiji je najviši vrh Pico de las Villuercas (1603 m). U ostale važnije planinske lance spadaju Sierra de Montánchez i Sierra de San Pedro, koje su dio većeg sistema, Toledskih planina.[25]
Prema jugu se uzdiže Sierra Morena, koja razdvaja Ekstremaduru od Andaluzije svojim ogrankom Sierra de Tentudía, čiji je najviši vrh na teritoriji Ekstremadure Pico Tentudía (1104 m).
Hidrografija
[uredi | uredi izvor]U Ekstremaduri postoje četiri hidrografska bazena:
- bazen Taja, s glavnim pritokama Tiétarom i Alagónom (desne) te Almonteom, Iborom, Salorom i Severom (lijeve); pritoke na desnom rubu bazena nose veliku količinu vode, koja teče klancima Centralnog sistema, gdje kiše ima dosta, a zima donosi velike količine snijega;
- bazen Guadiane, s glavnim pritokama Guadarranqueom i Ruecasom (desne) te Zújarom, koji, također, nosi dosta vode, i Matachelom (lijeve);
- bazen Guadalquivira, sa samo 1.411 km² u Ekstremaduri (2,45% površine bazena);
- bazen Duera, sa samo 35 km² u Ekstremaduri (0,04% površine bazena).
Klima
[uredi | uredi izvor]U Ekstremaduri prevladava sredozemna klima, osim na sjeveru, gdje je kontinentalna, i zapadu, gdje utjecaj Atlantskog okeana čini klimu blažom.
Općenito je karakteriziraju vrlo vruća i suha ljeta, s velikim sušama, i duge i blage zime, usljed utjecaja okeana zbog blizine atlantskoj obali Portugala.
Temperature
[uredi | uredi izvor]Godišnja temperatura kreće se u rasponu od prosječne najniže 4 °C i prosječne najviše 33 °C. Na sjeveru su prosječne temperature niže nego na jugu; one postepeno rastu kako se ide južnije prema Sierra Moreni, gdje zatim opadaju usljed visine.
Tokom ljeta prosječna temperatura u julu viša je od 26 °C, dosežući ponekad i 40 °C. Zime su blage. Najniže temperature bilježe se u planinskim predjelima, s prosječnom temperaturom 7,5 °C. Snijeg uglavnom padne u januaru i februaru, a njegova prosječna visina iznosi 40 cm.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "La prehistoria en Extremadura" (jezik: španski). 2004. Pristupljeno 8. 9. 2020.
- ^ Pedraja; VV. AA. 1992, str. 42.
- ^ Fundición de cobre durante el Calcolítico en Castillejo. El Periódico de Extremadura (jezik: španski). 69, br. 1. 2013. str. 207–248. Pristupljeno 3. 10. 2016.
- ^ Nieves Agut (27. 1. 2013). "800 años de reconquista de Alcántara". El Periódico de Extremadura (jezik: španski). Pristupljeno 3. 10. 2016.
- ^ Manuel Jesús Ruíz Moreno (28. 9. 2014). XLIII Coloquios Históricos de Extremadura (jezik: španski). ISBN 978-84-608-1848-9. Pristupljeno 3. 10. 2016.
- ^ a b Gonzalo Martínez Díaz (1981). "Génesis histórica de las Provincias españolas". Anuario de historia del derecho español (jezik: španski). Pristupljeno 3. 10. 2016.
- ^ Luis Suárez (2012). La expulsión de los moriscos, un problema europeo (jezik: španski). Madrid: Ariel. str. 11. ISBN 9788434400252. Pristupljeno 3. 10. 2016.
- ^ Manuel S. Asensio (1907). "Leyenda de la Virgen de Guadalupe". Revista de Guadalupe (jezik: španski). Arhivirano s originala, 12. 7. 2012. Pristupljeno 3. 10. 2016.
- ^ "Censo de Pecheros de Carlos I" (PDF) (jezik: španski). Nacionalni institut za statistiku. 2008.
- ^ Fernando Sánchez Marroyo (2013). "Estructura político-institucional de Extremadura (1808–1874)". Revista de estudios extremeños (jezik: španski). sv. 69, br. 1: 141–206. Pristupljeno 3. 10. 2016.
- ^ María Belén Clemente Campos (1993). "La adquisición del privilegio del voto por la "provincia" de Extremadura". Notas para el estudio de las Cortes de Castilla en la Edad Moderna (jezik: španski). Pristupljeno 4. 10. 2016.
- ^ Korespondencija vojvode od Wellingtona 1799–1815 (jezik: engleski). Univerzitet u Oxfordu.
- ^ José María Queipo de Llano (1835). Historia del levantamiento, Guerra y Revolución de España (jezik: španski). str. 64.
- ^ Manuel Cañada (2020). Otra Extemadura. Materiales para una historia alternativa de Extremadura (jezik: španski). str. 51.
- ^ Espinosa, Francisco (2020). El día que se levantó Extremadura. Veinticinco de marzo de 1936 (jezik: španski). str. 51.
- ^ "Censo de 1930" (PDF) (jezik: španski). Nacionalni institut za statistiku.
- ^ "Juan Yagüe Biography". Spartacus Schoolnet (jezik: engleski). Arhivirano s originala 2. 8. 2013. Pristupljeno 25. 10. 2024.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
- ^ Aparato bibliografico para la historia de Extremadura (jezik: španski). 1. str. 183.
- ^ Manuel de Godoy Alvarez de Faría Ríos Sánchez y Zarzosa. Cuenta dada de su vida politica (jezik: španski). 1. str. 23.
- ^ Boletín de la Real Academia de la Historia (jezik: španski). CLXXIV. 1977. str. 239.
- ^ Memorial ajustado del expediente de concordia que trata el honrado Concejo... (jezik: španski). 1783. str. 107.
- ^ Diccionario geográfico universal, que comprehende la descripción (jezik: španski). 2. 1814. str. 364–365.
- ^ Alexandre Louis Joseph Laborde (1826). Itinerario descriptivo de las provincias de España (jezik: španski). Valencia. str. 422 i dalje.
- ^ Jesús Conde (10. 6. 2018). "Expertos internacionales respaldan al 'Estremeñu' como una lengua". eldiario.es (jezik: španski). Pristupljeno 26. 10. 2024.
- ^ "Pico la Villuerca". Arhivirano s originala, 16. 12. 2013. Pristupljeno 5. 12. 2015.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- Ekstremadura na Google Mapama
.svg)