Idi na sadržaj

Iranrud

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Satelitski prikaz Irana s Kaspijskim morem na sjeveru odnosno Omanskim i Perzijskim zaljevom na jugu

Iranrud (perz. ایرانرود, Irānrūd[1], dosl. Iranska rijeka; poznat i kao Kaspijsko-perzijski kanal[2]) je iranski višenamjenski irigacijsko-transportni megaprojekt[3] koji uključuje sisteme cjevovoda za natapanje sjeveroistočne Iranske visoravni[4] i predloženi pomorski kanal između Kaspijskog mora na sjeveru i rubnih mora Indijskog okeana na jugu[5]. Povezivanje dviju obala preko iranskog teritorija ideja je iz 19. vijeka i rasprava o gradnji vodi se od prvih stručnih studija iz 1960-ih godina[6]. Za kanal su predložene dvije različite trase do Perzijskog ili Omanskog zaljeva među kojima stručnjaci zbog niza prednosti i nedostataka favoriziraju onu potonju. Prva faza irigacijskog dijela ovog projekta dovršena je u aprilu 2012. godine[7].

Historija

[uredi | uredi izvor]

Ideja o povezivanju sjeverne i južne obale Irana po prvi put se pojavila još tokom kadžarskog perioda odnosno za vrijeme vladavine Nasrudin-šaha (vl. 1848.1896.)[5][8], a ranih 1950-ih favorizirale su je i sovjetske vlasti jer im je kanal otvarao mogućnost pomorskog obilaženja proameričkih zemalja (Turska) na putu do tzv. toplih mora[5]. Iranski inženjer H. Farzad je 1966. (1345. AP) prvi predstavio irigacijsko-transportni projekt s kanalom koji se trebao protezati istočnim dijelom zemlje[6], dok je tokom 1970-ih na njegovom dizajnu sudjelovala grupa domaćih hidroloških inženjera[2]. Od 1979. nadalje studije su privremeno obustavljene zbog Iranske revolucije i Iransko-iračkog rata[6].

Projekt je nanovo oživljen tokom predsjedničkog mandata A. H. Rafsandžanija[5][8], a prilikom njegovog posjeta sjedištu UN-a internacionalnoj zajednici je 1992. predstavljen transiranski kanal imenovan kao Iranrud[1]. Istovremeno, iranske vlasti odobrile su budžet za izradu preliminarnih studija[9] na kojima je između 1995. i 1997. sudjelovalo oko 130 domaćih stručnjaka[1]. Istraživanja je poticao i sljedeći predsjednik M. Hatami za vrijeme čijeg je mandata projekt kanala doživio promjene na južnom dijelu trase[6][9]. Sam Hatami je 2000. raspravljao o projektu sa 50-ak iranskih stručnjaka u Sjedinjenim Državama[6][9], a iste godine predstavljen je i srodan pomorski projekt o tzv. Lutskom kanalu koji bi južna mora spojio s pustinjom Dašt-e Lut, dok bi konačnim odredištem bio Dašt-e Kavir u Semnanskoj pokrajini[1].

Godine 2005. izvještaj na temu procjene izvedivosti spajanja sjevernih i južnih voda kojeg je izradio zavod za infrastrukturne studije predstavljen je parlamentu[1]. Navedeni elaborati pokazali su da domaći stručnjaci posjeduju dovoljno znanja, iskustva i tehnologije za izgradnju odnosno da je projekt tehnički izvediv i ekonomski isplativ, te su odobrene daljnje detaljnije studije[1]. Prva faza irigacijskog dijela projekta svečano je pokrenuta u aprilu 2012. u prisustvu tadašnjeg predsjednika M. Ahmadinežada[7]. Ambiciozni megaprojekt kanala ima niz prednosti i ograničenja[1], pa tako i pobornika odnosno kritičara[6].

Šablon:Legenda-linijaŠablon:Legenda-linija

Za projekt Iranrud predložene su dvije geografski različite trase kanala:

Na 28°15'N između planina Konaru i Gandž gdje je najuži dio Bareškog masiva, kanal bi prolazio kroz usjek duljine 10 km odnosno maksimalne dubine 600 m i nastavljao sjeverno prema Dašt-e Lutu dolinom rijeke Gišu. Alternativni put ovom dijelu trase nalazi se između Bazmana i Istočnoiranskog masiva, no unatoč manjim maksimalnim visinama terena zbog duljine iziskuje kompleksnije građevinske zahvate u obliku veće količine iskapanja tla ili promjene plovidbene razine. Sljedećih 700 km prema sjeveru kanal bi se protezao u rubnom pojasu između Lutske depresije i krajnjih istočnih obronaka Centralnoiranskog masiva, neposredno uz gradove poput Muhamedabada, Bama i Šahdada. Čitavom ovom duljinom nadmorska visina je istovjetna i kreće se od 600 – 700 m pa opsežniji građevinski zahvati nisu nužni sve do 50 km sjeverozapadno od Tabasa između planina Godar-e Kabr i Bogabandž gdje se teren djelomično penje do 1000 m n. v. i potom ponovo spušta prema Dašt-e Kaviru[6]. Istočna područja ove pustinje duljine 150 km na istoj su visini kao džaz-murijanski i lutski dijelovi planirane trase, no na 35°45'N kod obronaka planine Čah-Zardu prelaze na 800 m n. v. Krajnji sjeverni dio trase na Iranskoj visoravni duljine je 200 km odnosno 800 – 1000 m n. v., a većim dijelom proteže se dolinom rijeke Džadžarm[9].
Za efikasan prijelaz kanala preko Alborza s vrhovima višim od 2000 m potrebni su prokopi dubine najmanje 500 m[5]. Najlakši takav prijelaz moguće je izvesti na potezu AbrAliabad-e Katul gdje se širina masiva sužava na manje od 10 km, no uzimajući u obzir maksimalnu planiranu razinu kanala od 1070 m n. v.[9] i takav zahvat iziskuje kolosalne količine iskopanog materijala planine Sarhan (najmanje 1,5 km³). Konačno, golestanskom nizinom kanal bi se duljinom od 80 km nastavio do luke Bandar-e Turkaman na obali Kaspijskog mora (–28 m n. v.)[5][6]. Kao alternativni sjeverni ogranak preko Alborza razmatran je i potez ŠahrudSari odnosno dolina rijeke Neke[5][6]. Topografija masiva s kanjonima i uskim dolinama pogodna je za izvedbu prevodnica nužnih za svladavanje plovidbenih razina[5]. Planovi predviđaju dvosmjeran kanal širine od 100 m[8] kojim bi plovili teretni brodovi i tankeri[6], a minimalna dubina iznosila bi 5,0 m[8][9]. Snabdijevanje bi se vršilo pomoću stalnih i sezonskih vodotoka, te pumpanjem vode iz Kaspijskog mora i Indijskog okeana[3].
Razvedeni presjek Iranruda

Prednosti

[uredi | uredi izvor]
Postojeći ruski kanal Volga – Don otvara mogućnost povezivanja Iranruda s Crnim morem i Evropom

Prednosti izgradnje kanala su:

  • Transportne spone:
  • Potencijalne spone:
  • Geopolitičke pogodnosti:
  • Ekonomske prednosti:
Navodnjavanje pustinje Dašt-e Kavir jedna je od višestrukih prednosti Iranruda
  • Ekološke prednosti:
  • Tehnološke pogodnosti:
  • Spojivost sa srodnim megaprojektima:

Nedostaci

[uredi | uredi izvor]
Iranski geograf P. Kardavani jedan je od glavnih kritičara Iranruda i srodnih megaprojekata

Nedostaci izgradnje kanala su:

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q (fa) Majlis (13. 12. 2005). نظر مرکز پژوهشهای مجلس پیرامون امکان اتصال آبهای شمال و جنوب ایران. Tehran: مجلس شورای اسلامی. Arhivirano s originala, 3. 12. 2013. Pristupljeno 20. 5. 2014.
  2. ^ a b c d e f g h i (en) Zonn, Igor S. (2010.). "Caspian Sea – Persian Gulf – Canal". The Caspian Sea Encyclopedia. Berlin: Springer-Verlag. str. str. 128. doi:10.1007/978-3-642-11524-0. ISBN 9783642115240. OCLC 503649566. Provjerite vrijednost datuma u parametru: |year= (pomoć)
  3. ^ a b c d e f g h (fa) Keshavarz, Mehrdad (2006.). "Second National Conference on Watershed Management and Soil and Water Resources". بررسي منابع آب مسير آبراه خليج فارس – درياي خزر و تأثير آن بر توسعه وآباداني مناطق شرقي كشور. Tehran: Civilica. ISSN 1735-5540. Provjerite vrijednost datuma u parametru: |year= (pomoć)
  4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r (fa) Kayhan (17. 9. 2013). "br. 20592". انتقال آب دریا ضروریترین نیاز برای نجات ایران از خشکسالی. Tehran: Kayhan News. ISSN 1023-0289. Arhivirano s originala, 3. 12. 2013. Pristupljeno 20. 5. 2014.
  5. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad (fa) Khabar (12. 4. 2012). "br. 207783". از خزر تا خلیج فارس با کشتی؟ رویا یاواقعیت؟. Tehran: Khabar Online.
  6. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac (fa) Aftabir (31. 10. 2007). "br. A81847". جستاری درباره طرح اتصال دریای خزر به خلیج فارس. Tehran: Aftabir.
  7. ^ a b c d e f g (en) AFP (16. 4. 2012). Iran starts $1-bn project to bring water to desert. Paris: Agence France-Presse. Arhivirano s originala, 26. 2. 2014. Pristupljeno 20. 5. 2014.
  8. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p (fa) Shafaf (12. 4. 2012). "br. 107209". آیا اتصال خزر به خلیج فارس شدنی است؟. Tehran: Shafaf. Arhivirano s originala, 15. 5. 2014. Pristupljeno 20. 5. 2014.
  9. ^ a b c d e f g h i j k l m n o (fa) Parvinzadeh, Mahdi (6. 11. 2009). "br. 221". آموزگار کویر ؛ در گفتگو با استاد پرویز کردوانی. Tehran: Kayhan News. ISSN 1023-0289. Arhivirano s originala, 22. 2. 2021. Pristupljeno 20. 5. 2014.
  10. ^ a b c d e Vidi:
    (en) Volosevich, Aleksei (26. 11. 2008). Project of a super canal connecting the Kara Sea and the Persian Gulf presented in Tashkent. Moscow: Ferghana Information Agency.
    (en) Goble, Paul (27. 11. 2008). Moscow Proposes Building ‘Super Canal’ from Arctic to Persian Gulf. Tbilisi: Georgian Daily. Arhivirano s originala, 3. 12. 2013. Pristupljeno 20. 5. 2014.
  11. ^ a b (en) Planhol, Xavier (de) (15. 12. 1990). "Encyclopædia Iranica". Caspian Sea. New York: Columbia University.
  12. ^ (en) Croissant, Michael P. (1999.). Oil and Geopolitics in the Caspian Sea Region. Westport, Connecticut: Praeger. str. str. 77. ISBN 9780275963958. OCLC 41184995. Provjerite vrijednost datuma u parametru: |year= (pomoć)
  13. ^ a b (en) Naghiyev, Arzu (12. 4. 2012). Caspian Sea-Persian Gulf canal contradicts international standards. Baku: Trend News Agency. Arhivirano s originala, 3. 12. 2013. Pristupljeno 20. 5. 2014.

Vanjski linkovi

[uredi | uredi izvor]