Crkva svetog Prokopija

Crkva sv. Prokopija u Visokom

Prednja strana

Crkva svetog velikomučenika Prokopija izgrađena je 1857. godine (1853.) nalazi se u Visokom i predstavlja hram Srpske pravoslavne crkve, pripada Dabrobosanskoj mitropoliji te je sjedište Visočke parohije. Ovaj hram posvećen je svetom velikomučeniku Prokopiju. Crkva sv. Prokopija u Visokom je smještena uz saobraćajnicu Visoko – Kiseljak, na izlazu iz visočke čaršije, a u neposrednoj blizini novog visočkog groblja, u dijelu predgrađa Podvisoki.

Historija

Ferman o gradnji crkve, pisana dokumentacija i sva crkvena arhiva su izgorjeli u požaru 1941. godine, tako da se vrijeme izgradnje objekta ne može da utvrdi sa sigurnošću. U svojoj historiji crkva je više puta obnavljana, a posljednji put 1998. godine, kada su izvedeni radovi na fasadama crkve, krovopokrivački i radovi u enterijeru, te popravke prozora. Radove je finansirala Grčka pravoslavna crkva. U Crkvi sv. Prokopija u Visokom nalazi se jedna od najpoznatijih i najvećih zbirki ikona na prostoru Bosne i Hercegovine. Zbirka je nastala poklonima parohijana, ali i donošenjem ikona iz crkava u Sarajevu. Zbirka se sastoji od stotinjak ikona, međutim, veći broj se odnosi na ikone rađene u tehnici kaširanja papira na drvo. Najstarija ikona je urađena u bizantijskom ikonografskom maniru i potiče iz 15. vijeka. Iznad crkve nalazio se neki stariji sakralni objekat o čijem izgledu, dimenzijama i karakteristikama nema nikakvih informacija izuzev podatka da je bio pokriven šindrom. U prilog toj tvrdnji ide činjenica da se lokalitet na kome se ta crkva nalazila i danas zove Klisa, što bi moglo da se dovede u vezu sa pojmom klis - «drveni crijep» ili daščica u obliku crijepa a koja služi kao krovni pokrivač. Prema riječima vjernika, današnja Crkva sv. Prokopija sa tog mjesta prenesena je na sadašnju lokaciju. Tokom rata u Bosni i Hercegovini 1992-95. godine zbirka je sačuvana tako što su ikone prenesene u podrum MUP-a u Visokom. 2001. godine izvršeni su konzervatorsko-restauratorski radovi na pokretnom naslijeđu – tri ikone, iz zbirke od ukupno 18 ikona koje posjeduje crkva.

Arhitektura

Zidana od kamena i cigle, osnove u obliku kraćeg pravougaonika, skladnih je proporcija i jednostavnog vanjskog izgleda i unutrašnjeg prostora, sa četveroslivnim krovom pokrivenim crijepom. Prostor naosa završava se oltarskim prostorom i polukružnom apsidom, dok mu je na zapadnoj strani manji narteks iznad kojega je zidani zvonik. Gledana u cjelini crkva ostavlja utisak zatvorene kubične mase. Dekorativna strana fasade svedena je samo na pravilan ritam dviju zona prozorskih otvora. Na fasadi crkve i zvonika plastično su u štuku modelovani samo pojedini dijelovi konstruktivne i dekorativne arhitektonske plastike. I u kolorističkom pogledu oni kontrastiraju sa osnovnim tonom fasade. Zvonik iznad glavnog ulaza sastoji se od dva dijela različite profilacije. Donji dio mu je kvadratnog presjeka sa prozorima istog tipa kao na objektu, a imitacija rustike sa izvučenim samo horizontalnim linijama ostvarena je u malteru. Plato sa crkvom je niveliran. Crkveno dvorište ima kameni podzid. U stilskom pogledu starije ikone rađene su u italo-kritskom maniru 17. i 18. stoljeća, dok su mlađe ruski uvoz iz 19. stoljeća.

Nacionalni spomenik

Crkva je proglašena nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine odlukom Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika 8. marta 2004. godine.

Nacionalni spomenik sastoji se od crkve, crkvenog dvorišta, ogradnog zida, ulazne kapije, parohijskog doma i pokretnog nasljeđa koje čini 18 ikona: Deizis sa arhanđelima Mihajlom i Gavrilom, Vaskrsenje Hristovo sa prazničnim scenama, Madona sa Hristom, Sv. Nikola, Sv. jevanđelist Marko,Krštenje Hristovo, Sv. Georgije ubija aždaju, Bogorodica sa Hristom, Sv. Petka i sv. Dimitrije, Sv. Nikola, Sv. Mitar, Nerukotvoreni Hristov lik na peškiru, Mandilium, Jerusalim, Jerusalim, Sv. Luka, Sv. Marko, Sv. Jovan i Sv. Matija