Kišinjev

Kišinjev
Zastava Grb
Država	Moldavija
Površina
• Grad	120 km2
Nadmorska visina	85 m
Stanovništvo (2007)
• Grad	592.900
• Urbano područje	785.000
• Metropolitansko područje	911.400
Poštanski broj	MD-20xx
Pozivni broj	+373 22
Veb-sajt	www.chisinau.md

Kišinjev (rumunski Chișinău, ) je glavni grad Republike Moldavije. Ima 707.000 stanovnika prema popisu iz 2004. Rumuni čine oko 70%, a Rusi oko 13% stanovništva. Grad se nalazi na Biku, pritoci Dnjestra. Podijeljen je u 5 administrativnih provincija i prostire se na 565 km².

Osnovan je 1436. kao grad-manastir. Sve do 19. vijeka Kišinjev je bio malo mjesto. Moldavija 1812. pada pod rusku vlast i Kišinjev postaje centar Besarabije. Grad je bio u okviru Rumunije između dva svjetska rata nakon čega ulazi u sastav SSSR-a.

Dva velika anti-semitska pogroma su se odigrala u ovom gradu 1903. i 1905. izazivajući masovno iseljavanje Jevreja u zapadnu Evropu.

Geografija

Kišinjev se nalazi u centralnom regionu Moldavije na 47°0′ S. sh. i 28°75′ E. na nadmorskoj visini od 85 m na istočnoevropskoj ravnici. Grad se nalazi na sedam brežuljaka i proteže se duž rijeke Bik, desne pritoke Dnjestra. Površina grada iznosi oko 120 km², a ukupna površina opštine iznosi 571,64 km².

Istorija

Moldavska kneževina (1436-1812)

Po prvi put u istorijskim dokumentima, Kišinjev se pominje 17. jula 1436. godine u pismu guvernera Moldavije, Ilje i Stefana Oancea, logofetu, šefa gospodarske kancelarije, u kojem se preciziraju granice zemlje u blizini reke Reut. , dodijeljena mu za vjernu službu.

Besarabska provincija (1812-1918)

Kao rezultat niza rusko-turskih ratova, teritorija između reka Dnjestra, Pruta i Dunava 1812. godine odlazi u sastav Rusije, dobija naziv "Besarabija". Kišinjev dobija zvaničan status grada 1818. i postaje centar oblasti Besarabije, a od 1873. godine - centar provincije Besarabije. Pristupanje Rusiji doprinijelo je porastu stanovništva, razvoju trgovine, zanatstva i kulture.

Od septembra 1820. do jula 1823. A. S. Puškin, prognan iz Sankt Peterburga, živio je u Kišinjevu. Ovde se zbližio sa moldavskim piscima K. Stamatijem i K. Negrucijem.

Godine 1821. osnovana je prva manufaktura za proizvodnju tkanina, 1831. izgrađena je destilerija. Do 1861. godine u gradu je bilo preko 100 malih preduzeća (voće, grožđe, votke, kože, sapuna, ciglane i crijepa, fabrike duvana i dr.). U gradu je 1871. godine otvorena Komercijalna banka grada Kišinjeva.

6. i 7. aprila 1903. godine, u dane hrišćanskog Uskrsa, dogodio se okrutni jevrejski pogrom u Kišinjevu, kao iu okolini: oko 50 je ubijeno, a nekoliko stotina osakaćeno; prema zvaničnim informacijama smrvljeno je do 700 eura. kuća i 600 lokala. Štampa je kao podstrekača pogroma navela P. Kruševana, koji je svojim listom Bessarabets podsticao mržnju prema Jevrejima u društvu, kao i Pronina, brzopotečenog izvođača radova, koji je mrzeo Jevreje kao konkurente. Pogrom u Kišinjevu dogodio se uz direktno učešće vlasti do guvernera. Suđenje koje je organizovao carizam pokušalo je da zataška ulogu vlasti u pogromu.

Godine 1910. u Kišinjevu je bilo oko 10 hiljada kuća (od toga samo 4 trospratnice), 142 ulice i ulice, 12 trgova, 5 vrtova i trgova. Početkom 20. veka stvoreno je nekoliko metaloprerađivačkih preduzeća (Fabrike Serbov, Lange i Mokanu, itd.). Razvoju industrije doprinela je izgradnja železnice koja je povezivala grad sa dunavsko-crnomorskim lukama, sa zapadnom Evropom i centralnim delovima Rusije.

Vlada

U Moldaviji je 1990. godine obnovljena institucija gradonačelnika. Nicolae Costin postao je prvi gradonačelnik Kišinjeva. Zatim - Serafim Urechean.

20. oktobra i 3. novembra 2019. godine (u dva kruga) održani su naredni izbori za gradonačelnika Kišinjeva, u drugom krugu pobedio je Ion Ceban (gradonačelnik od 11. novembra 2019. godine).

Općinsko vijeće

Opštinsko veće Kišinjeva sastoji se od 51 odbornika, izabranih na osnovu izbora održanih po proporcionalnom sistemu. Posljednji izbori održani su 2019. godine i rezultirali su sljedećim sastavom:

Stranka	Broj savjetnika	Procenat od ukupnog broja savjetnika %
Partija socijalista	22	43,14 %
Izborni blok "ACUM Platforma DA și PAS"	10	19,61 %
Stranka akcije i solidarnosti	9	17,64 %
Liberalna partija	3	5,88 %
Evropska socijaldemokratska partija	2	4 %
Șor	2	4 %
Nova moć	1	1,97 %
Partija komunista	1	1,97 %
Partija nacionalnog jedinstva	1	1,97 %

Administrativna podjela

Kišinjev ima poseban status u administrativnoj podeli Moldavije - to je opština. Opština Kišinjev obuhvata: sam grad Kišinjev, 6 okolnih gradova (Sîngera, Durlești, Vatra, Codru, Vadul lui Voda, Cricova) i 25 sela ujedinjenih u 13 opština. Cijela teritorija je podijeljena na pet sektora.

Kišinjev je podijeljen u 5 sektora:

• Centar (rumunski Centru)
• Bujukani (rumunski Buiucani)
• Botanika (rumunski Botanica)
• Riškani (rumunski Rîșcani)
• Čekana (rumunski Ciocana)

Sektorima upravljaju pretori (rumunski. pretură), na čijem čelu su pretori (rumunski. pretor).

U periodu prije 1991. službeni nazivi sektora bili su različiti: Centar - Lenjinski okrug, Bujukani - Frunzenski okrug, Botanika - Sovjetski okrug, Riškani - Oktjabrski okrug. U početku je sadašnji sektor Čekane pripadao okrugu Oktjabrski. Početkom 1980-ih stvorena je oblast Dnjestra, na koju je prebačena teritorija modernog sektora Čekana. 1991. godine svi okrugi su preimenovani i dobili su moderna imena koja su, međutim, bila u upotrebi i ranije. U gradu postoje 3 trolejbuska parka sa ukupnim brojem od preko 400 jedinica. Ukupan broj automobila koji ulaze na liniju radnim danima je više od 330.

Autobuska linija u Kišinjevu uvedena je u martu 1946. U početku su gradom vozili autobusi marke ZIS-154. Trenutno postoji oko 200 autobusa ISUZU, MAN, VDL u gradskom voznom parku Kišinjeva. U 2021-2022 došlo je do značajnog ažuriranja gradskog autobuskog voznog parka. Nabavljeno je 130 novih turskih autobusa ISUZU Citiport 12. Nabavljeni su i polovnih autobusi MAN i VDL, što je omogućilo otpis zastarjelih autobusa Ikarus i poboljšanje kvaliteta autobuskog prevoza u gradu.

Kišinjevska železnička stanica

Međunarodni aerodrom Kišinjev

Trolejbus

Transport

Grad ima tri autobuske stanice (sjevernu, južnu i centralnu), željezničku stanicu i međunarodni aerodrom.

Unutargradski prevoz u Kišinjevu se obavlja autobusima, trolejbusima, taksijima na fiksnoj ruti. Kišinjev je jedan od najvećih evropskih gradova koji nema gradski železnički saobraćaj, a istovremeno ima jednu od najvećih evropskih trolejbuskih mreža.

Od kraja 19. veka u Kišinjevu funkcioniše tramvaj. Godine 1913. prebačen je na električnu vuču. Do kraja 1950-ih, mreža tramvajskih linija premašila je 17 km, a broj putnika koji se godišnje preveze premašio je 9 miliona ljudi. Početkom 1960-ih trolejbus je u potpunosti zamijenio tramvaj.

Trolejbus je glavna vrsta gradskog prevoza putnika. Prvi trolejbus je pušten 1949. godine duž Lenjinove avenije (sada Bulevar Stefana čel Mare) od željezničke stanice do medicinskog instituta. Trenutno mreža pokriva sve okruge Kišinjeva i neka predgrađa.