Manojlo Benderać Majo
Manojlo Benderać Majo (Klobuk, kod Trebinja, 1912 — Golo brdo, iznad Trebinja, 11. april 1942) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je 1912. godine u selu Klobuku, kod Trebinja. Potiče iz mnogočlane porodice, koja se bavila zemljoradnjom. Njegovi roditelji Jakša i Stoja imali su sedmoro sinova. Kao sasvim mali dečak, tokom Prvog svjetskog rata, zajedno sa majkom i starijom braćom boravio je u internaciji u Mađarskoj. Tamo su bili upućeni po kazni, jer se njegov otac nalazio među borcima koji su se po Hercegovini borili protiv Austrougarskih organa vlasti. Kasnije je dospio na Solunski front, poslije čega je učestvovao u borbama do konačnog oslobođenja zemlje, za šta je bio nagrađen brojnim odlikovanjima, među kojima je i Karađorđeva zvezda.
Manojlo je osnovnu školu i tri razreda gimnazije završio u Trebinju, a potom je prešao u vojnu Pešadijsku školu u Bileći. Poslije završetka školovanja, kao narednik Jugoslovenske vojske službovao je u Sinju i Splitu. Tokom službe, u slobodno vrijeme se družio sa radnicima i omladinom, i preko njih se povezao sa članovima radničkog pokreta i Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Zbog sumnje da je povezan sa komunistima, bio je često kažnjavan od strane pretpostavljenih stariješina, a kasnije je iz Dalmacije premješten u Trebinje. Krajem 1937. godine, napustio je svoju jedinicu u mestu Avtovcu, kod Gacka, i s grupom dobrovoljaca krenuo u Španiju. Pošto je tamo trajao građanski rat, oni su pošli da se tamo na strani Republikanske armije, bore protiv fašizma.
U noći 2/3. marta oni su došli u mesto Čanj, u blizini Bara, s namerom da se ukrcaju na brod, ali su bili otkriveni i pohapšeni. Majo je tada, pošto je bio vojno lice, prebačen u vojni zatvor u Trebinju, gde je u toku jedne noći pokušao bjekstvo. Vojni sud ga je, po Zakonu o zaštiti države, osudio na pet godina zatvora. Posle četiri godine robije, početkom 1941. godine pušten je na uslovnu slobodu. Tada je otišao u Beograd, kod braće — Mirka, bankarskog službenika i Veljka, učenika Tehničke škole. Zaposlio se kao grafički radnik u listu „Politika“.
Poslie bombardovanja Beograda i napada Sila Osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, 6. aprila 1941. godine, prijavio se dobrovoljno u vojsku. U borbama s Nemcima, dva puta je bio zarobljavan, ali je oba puta uspeo da pobegne. Posle kapitulacije, zajedno sa ostalom braćom, došao je u rodno selo. Tu se povezao sa Savom Kovačevićem, koji mu je bio dalji rođak, po majci. Aktivno je učestvovao u organizovanju ustanka u okolini Trebinja i Nikšića. Krajem juna 1941. godine posao je komandir Lastvanske partizanske čete, s kojom je početkom jula učestvovao u prvim ustaničkim akcijama protiv ustaša i Italijana — s grupom svojih boraca 11. jula 1941. godine prvi je otvorio vatru na ustaše u selu Lastvi, kod Trebinja. Tokom jula 1941. godine primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).
U toku Narodnooslobodilačke borbe, poginula su još trojica njegove braće — Veljko, Mirko i Mile. Veljka, koji je bio politički komesar Majovog bataljona, streljali su četnici, maja 1942. godine u selu Grab, kod Trebinja; Mirko, je poginuo oktobra 1944. godine u borbi s četnicima, kod mesta Parež; Mile, koji je bio član Opštinskog narodnooslobodilačkog odbora u Lastvi, takođe je poginuo oktobra 1944. godine, prilikom pomoći jednom drugu, koji se nalazio u smrtnoj opasnosti. Godine 1949. poginuo je i četvrti Majov brat — Novak Benderać, u avionskoj nesreći, kao pilot Jugoslovenske amrije. Petorica braće Benderać sahranjena su selu Aranđelovu, kod Lastve, gde im je podignut spomenik.
Poginuo je u toku noći 11/12. aprila 1942. godine, prilikom borbe s ustašama na Golom brdu iznad Trebinja. Tada se nalazio na čelu svog bataljona u jurišu na ustaške bunkere. Pokosio ga je mitraljeski rafal na brisanom prostoru ispred bunkera. U ponovljenom jurišu, borci su izvukli telo svog mrtvog komandanta. Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine FNR Jugoslavije, 20. decembra 1951. godine, proglašen je za narodnog heroja.[2]
