Sarajevski tramvaji

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Sarajevski tramvaji
Sarajevo tram.jpg
Tramvaj Satra II u Sarajevu
Opće informacije
DržavaBosna i Hercegovina
GradSarajevo
Otvaranje1885
Elektrifikacija1895
OperatorJKP GRAS Sarajevo
Infrastruktura
Širina kolosijeka1435 mm
Depoi1
Linije6
Dužina linije22,9 km
Dijagram
Sarajevo tramway network map.svg
Portal Portal.svg Tramvajski promet
Neslužbena karta tramvajskih linija u Sarajevu.
Sarajevski tramvaj
BSicon uSTR+l.svg BSicon uSTR+r.svg
BSicon uSTRf.svg BSicon uBHF.svg Ilidža 013 white, blue rounded rectangle.svg 014 white, blue rounded rectangle.svg 016 white, blue rounded rectangle.svg
BSicon uABZg+l.svg BSicon uSTRr.svg
BSicon uHST.svg Energoinvest
BSicon uHST.svg Stup
BSicon uBHF(L)g.svg Avaz / Oslobođenje
BSicon uSTR+l.svg BSicon uKRZ.svg BSicon uSTR+r.svg
BSicon uSTRl.svg BSicon uABZg+lr.svg BSicon uSTRr.svg
BSicon uBHF(R)f.svg Avaz / Oslobođenje
BSicon uBHF.svg Nedžarići 015 white, blue rounded rectangle.svg
BSicon uHST.svg Alipašino polje
BSicon uHST.svg RTV
BSicon d.svg BSicon uhKRZWae.svg BSicon dWASSERq.svg Miljacka
BSicon uHST.svg Alipašin most
BSicon ueABZgl+l.svg BSicon uexKDSTeq.svg Depo
BSicon uHST.svg Otoka
BSicon uBHF(L)g.svg Čengić Vila 012 white, blue rounded rectangle.svg
BSicon uSTR+l.svg BSicon uKRZ.svg BSicon uSTR+r.svg
BSicon uSTRl.svg BSicon uABZg+lr.svg BSicon uSTRr.svg
BSicon uBHF(R)f.svg Čengić Vila
BSicon uHST.svg Dolac Malta
BSicon uHST.svg Socijalno
BSicon uHST.svg Pofalići
BSicon uHST.svg Univerzitet
BSicon uABZgl+l.svg BSicon uKBHFeq.svg Željeznička stanica 011 white, blue rounded rectangle.svg 014 white, blue rounded rectangle.svg
BSicon uHST.svg Muzej
BSicon uSTR+l.svg BSicon uABZlr.svg BSicon uSTR+r.svg
BSicon uHST.svg BSicon uHST.svg Marijin dvor
BSicon uABZgl.svg BSicon uBHFq.svg BSicon uABZgr.svg Skenderija 016 white, blue rounded rectangle.svg
BSicon uHST.svg BSicon uSTRg.svg Skenderija
BSicon uSTRf.svg BSicon uHST.svg Park
BSicon uHST.svg BSicon uSTRg.svg Pošta
BSicon uSTRf.svg BSicon uHST.svg Banka
BSicon uHST.svg BSicon uSTRg.svg Drvenija
BSicon uSTRf.svg BSicon uHST.svg Katedrala
BSicon uHST.svg BSicon uSTRg.svg Latinska ćuprija
BSicon uSTRf.svg BSicon uBHF.svg Baščaršija 012 white, blue rounded rectangle.svg 013 white, blue rounded rectangle.svg 014 white, blue rounded rectangle.svg 015 white, blue rounded rectangle.svg
BSicon uHST.svg BSicon uSTRg.svg Vijećnica
BSicon uSTRl.svg BSicon uSTRfq.svg BSicon uSTRr.svg

Sarajevski tramvaji su tramvajski sistem u glavnom gradu Bosne i Hercegovine Sarajevu. Vlasnik tramvaja je Javno komunalno preduzeće – Gradski saobraćaj Sarajevo (GRAS), koje ujedno i organizuje javni promet u Sarajevu.

Historija[uredi | uredi izvor]

Jednokratna karta Sarajevskih tramvaja iz 1990. godine

Prvi tramvaj kog su vukli konji prošao je Sarajevom 1. januara 1885. godine.[1] Jednosmjerna trasa je bila duga 3,1 km, a pruga je počinjala od današnjeg Ekonomskog fakulteta, pružala se Ferhadijom i dalje glavnom gradskom ulicom (današnjom Titovom) preko Marindvora i završavala na Uzanoj željezničkoj stanici.[1] Tramvaj je mogao povesti 28 osoba, a cijena karte je bila 5 krajcera.[1] Isprva je bio na širini kolosijeka od 760 mm. 1. maja 1895. godine je elektriziran. Ujedno je trasa tramvaja proširena, te je od željezničke stanice na Pofalićima, koja se tada nalazila kod današnjeg hotela Bristol, pa do Latinske ćuprije.[1] Vozila koja su korištena, proizvela je njemačka firma "Siemens-Schuckertwerke" i bili su to prvi tramvaji nastali u njenim pogonima. [1]

1960. godine promijenjena je širina kolosijeka na 1435 mm. Mreža tramvaja, danas je duga 10,7 km i prostire se u pravcu istok-zapad od dijela grada zvanog Baščaršija, te u smjeru kazaljke na satu do općine Ilidža. Dodatno postoji 400 m dugačak odvojak prema Željezničkoj stanici, koja je povezana linijama 011 white, blue rounded rectangle.svg i 014 white, blue rounded rectangle.svg.

Glavna linija prolazi kroz najprometniju ulicu u Sarajevu, sa zapada prolazi kroz Bulevar Meše Selimovića (ranije: 6. proleterske brigade), koja se od stanice Čengić Vila zove Zmaja od Bosne (ranije: Vojvode Radomira Putnika). Kroz stari dio grada prolazi Obalom Kulina bana (ranije: Obala Vojvode Stepe Stepanovića) do zadnje stanice na Baščaršiji, te nazad prema Skenderiji paralelno ulicama Mula Mustafe Bašeskije i Ulicom maršala Tita.

Linije[uredi | uredi izvor]

Mreža tramvajskog prometa sastoji se od 27 stanica, sa ukupno šest linija:

Linija

je ukinuta krajem 1990ih godina.

Glavna i najduža linija 013 white, blue rounded rectangle.svg vozi od 5:00 do 23:30 sati. Ostale linije služe kao rasterećenje dionica od Baščaršije do Ilidže, te saobraćaju od 6:00 sati do 17:30 i 22:30 sati. Na svakoj zadnjoj stanici, nalaze se okretišta.

Tramvaji[uredi | uredi izvor]

Proizvođač Tip Vrsta Komada Serijski broj Godina proizvodnje Godina kupovine Primjedba
St. Louis Car Company / Pullman Standard PCC 74 1-74 1945 1960 PCC (Presidents’ Conference Committee) Streetcar, kupljeni 1960. godine u Washingtonu.

Više ne rade od 1983. godine. Broj 71 sačuvan.

St. Louis Car Company / Pullman Standard PCC 7? 101-107 1967 1967 Napravljeni od baze običnog PCC-a 1945. godišta. Više ne rade od 1983. godine. Nijedan nije sačuvan.
ČKD Tatra T3YU 20 120-139 1967-69 1967-69 Solo tramvaji.

Prestali su sa radom 1983. godine zato što nije više bilo korist nakon što su svi K2YU došli. Sačuvani su bili 125 (Muzejski), 128 (radni) i 13x. Nakon rata 125 je isječen, također i 13x. 128 leži u remizi, ali nije u voznom stanju.

Sarajevo, Tatra K2 (1).jpg ČKD Tatra K2YU šestoosovinski 25[2] 201, 206, 209-210, 212, 217, 227, 235, 237, 240, 244, 255, 257-258, 261, 263, 271, 275, 277, 289 1973–83. 1973-83 Serijski brojevi prvih 90 tramvaja tipa K2YU, zamijenili su kasnije tipovi Satra II i Satra III. Tramvaji su dugi 21,6 m sa pogonom od 4x40kW. Kapacitet im je 49 mjesta za sjedenje i 108 mjesta za stajanje[2].

238, 260, 268 i 276 su u kvaru.

ČKD Tatra K2 šestoosovinski 1 291 1973 1997 Donirani 1997. godine iz Bratislave. 292 do nedavno je radio.
Taubenplatz02.JPG Lohner C1 + c1 13 400+4000-412+4012 1956-59 1996 Donacija iz Beča

C1 je tramvaj motor, a c1 je prikolica - tako su zvani "garniture".

Svi su isječeni osim 407+4007 koji se čuva kao muzejski pimjerak. Remont mu još nije urađen.

Sarajevo Tram-300 Line-5 2011-11-09.jpg ČKD Tatra KT8D5K osmooosovinski 4 300, 302-304 1989–90. 1990 (300),

1997(301-302), 2002 (303-304)

Prototip 300 je iz serije proizvedene za Pyongyang, te K u oznaci označava Koreju. Tramvaji 301–304 su preuzeti od Gradskog prometa u Košicama

301 već nekoliko godina ne radi.

Sarajevo Tram-507 Line-3 2011-10-28 (4).jpg ČKD Pragoimex Satra II šestoosovinski 12 500–511 vidi K2YU (baza).

Modernizirani

1998 (500),

2004 (501),

2005 (502-503),

2006 (504-506)

2007 (507-509)

2009 (510)

2011 (511)

Serijski broj 500 i 501 preuzeti od Gradskog prometa u Brnu. Ostala vozila su između 2004-11. prepravljena od tipova K2YU.
Sarajevo Tram-601 Line-3 2011-10-28 (2).jpg ČKD Pragoimex Satra III osmoosovinski 4 601–604 vidi K2YU (baza).

Modernizirani 2005 (601-602)

2010 (603)

2016 (604)

2005 (601-602),

2010 (603),

2016 (604)

Serijski broj 601 je preuzet od Gradskog prometa u Brnu. Ostala vozila su prepravljena od tipa K2YU.
Sarajevo Tram-712 Line-1 2011-10-28 (4).jpg Lohner E šestoosovinski 3 709, 713-714 1962–64. 2005-2009 Kupljeni između 2005-09. godine od Gradskog prometa u Beču. Tramvaji su dugi 20,34 m i imaju masu od 22,5 tone. Kapacitet im je 38 mjesta za sjedenje i 73 mjesta za stajanje.[2]
Sarajevo Tram-802 Line-3 2011-10-28 (3).jpg LHB 9G osmoosovinski 3[2] 802, 805, 811 1979–80. 2009 Kupljeni 2009. godine od Gradskog prometa u Amsterdamu. Tramvaji su dugi 25,5 m.[2].
Sarajevo Tram-816 Line-3 2011-10-05 (2).jpg LHB 10G šestoosovinski 0[2]1 815 1980. 2009 Kupljeni 2009. godine od Gradskog prometa u Amsterdamu.[2]
GRASsarajevoGT8-901.jpg Düwag GT8 Köln osmoosovinski 20 901-920 1963 2015-16 Donirani iz Konye (Turska). Iz treće ruke.

Stanje postrojenja[uredi | uredi izvor]

U 2012. godini je urađena rekonstrukcija tramvajske pruge na dionici od Baščaršije do Marijin-Dvora (S-krivina).[3]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b c d e "Veranda na šinama, Snježana Mulić-Bušatlija; članak u tjedniku Dani 1. decembar 2000. godine". Arhivirano s originala, 22. 1. 2013. Pristupljeno 21. 8. 2012. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
  2. ^ a b c d e f g Fotografije sarajevskih tramvaja na portalu public-transport.net
  3. ^ Prilog o završetku rekonstrukcije tramvajske pruge na portalu metropola.ba[mrtav link]

Vanjski linkovi[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Sarajevski_tramvaji&oldid=3453058"